صنایع فولادی یکی از بزرگترین و مهمترین بخش‌های تولیدی کشور محسوب می‌شود و حدود 30 درصد از تولید ناخالص ملی (GDP) را در اختیار دارد.
به گزارش اقتصاد ملت؛ طبق آمارهای رسمی؛ ارزش‌افزوده صنعت فولاد سالانه به 20 میلیارد دلار می‌رسد و صنایع فولادی برای ایجاد این میزان ارزش‌افزوده؛ سالانه 20 میلیارد کیلو وات ساعت برق مصرف می‌کنند.
وجود ظرفیت نیروگاهی 6 هزار مگاواتی در صنعت فولاد؛ شرکت‌های بزرگ خصوصی و شبه‌دولتی در این حوزه را برای تولید برق و کاهش بار انرژی از روی دوش دولت ترغیب می‌کند.
کمبود منابع انرژی و قطع برق طی سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های بزرگ صنایع به ویژه صنایع انرژی‌بَری مانند فولاد تبدیل شده است. البته قطعی گاز در زمستان هم دردسر دیگری برای صنایع تولیدی محسوب می‌شود که بر میزان تولید، فروش و صادرات این بخش تاثیر منفی می‌گذارد.
بر همین اساس و برای تامین بخشی از برق موردنیاز صنایع؛ پاییز سال 1400 دولت سیزدهم به چاره‌اندیشی افتاد و با همکاری وزارتخانه‌های صنعت و نیرو و مساعدت صنایع فولادی؛ تفاهمنامه ساخت 14 نیروگاه حرارتی با ظرفیت 10 هزار مگاوات برق را به امضاء رساندند.
تفاهمنامه ساخت 14 نیروگاه برق حرارتی در 19 مهر 1400 در حالی امضاء شد که قرار بود با سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ صنعتیومعدنی کشور؛ 10 هزار مگاوات برق طی 4 سال وارد شبکه سراسری شود. شرکت‌های فولاد مبارکه اصفهان، فولاد هرمزگان، فولاد کاوه‌‌جنوب، آلومینیوم‌المهدی، شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت معدنیوصنعتی چادرملو، شرکت معدنیوصنعتی گل‌گهر سیرجان، ایرالکو، آلومینیای ایران، توسعه آب آسیا، پویا انرژی، فولاد خوزستان، ایمیدرو و فولادسترگ شرق، این تفاهمنامه مشترک را با وزارتخانه‌های نیرو و صنعت‌ومعدن امضاء کردند و قرار شد تا سال 1404 این شرکت‌ها 14 واحد نیروگاهی معادل 12469 مگاوات برق را وارد شبکه سراسری کنند.
حالا با گذشت حدود دو سال از انعقاد تفاهمنامه مذکور و در آستانه سومین سال مسئولیت دولت سیزدهم؛ نه تنها هیچ‌یک از واحدهای نیروگاهی در صنایع فولادی و معدنی به اتمام نرسیده است؛ بلکه برخی از شرکت‌های فوق‌الذکر که تفاهمنامه امضاء کرده‌اند؛ طرح اجرایی برای احداث نیروگاه برق حرارتی در واحدهای خود ندارند.
حال در چنین شرایطی اخیرا توافق دیگری نیز میان انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با وزارت نیرو مبنی بر احداث ۵ هزار مگاوات نیروگاه جدید توسط بخش خصوصی فولاد انجام شده؛ این در حالی است که تفاهمنامه‌های قبلی هنوز به سرانجام نرسیده است.
با نگاهی به آمارهای منتشر شده از سوی فولادسازان؛ اعمال محدودیت و قطع برق در واحدهای تولید فولاد در پروسه یک هفته تا 10 روز، بیش از 3000 میلیارد تومان کاهش تولید و ارزش محصولات را به دنبال دارد و خسارت‌های سنگینی را به صنایع فولادی کشور وارد می‌کند. پیامدهای این خسارت‌های سنگین افزون بر صنایع؛ دامنگیر سهامداران و حتی دولت است و کاهش تولید، صادرات و ارزآوری این صنعت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. کاهش ارزآوری در سال‌هایی که کشور با تشدید تحریم‌های نفتی روبه‌روست و سیاست کاهش اتکا به صادرات نفت را در پیش گرفته است؛ روی بودجه سالانه تاثیر می‌گذارد و کسری‌بودجه را تشدید می‌کند.
بنابراین با توجه به خسارت‌های وارد شده به صنعت فولاد و همچنین اقتصاد غیرنفتی کشور برنامه ایجاد ظرفیت ۱۰ هزار و ۵۳۶ مگاواتی برق با همکاری فولادسازان در فاز نخست به اجرا در آمد و در فاز دوم نیز تولید 5 هزار مگاوات برق توسط بخش خصوصی و صنایع فولادی در دستور کار قرار گرفت، اما هنوز هیچ‌یک از شرکت‌های مذکور نتوانستند واحد نیروگاه‌های خود را به مرحله بهره‌برداری برسانند و وارد شبکه سراسری کنند.
این در حالی است که احداث نیروگاه برق به زیرساخت‌ها و تجهیزات زیادی نیاز دارد و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری واحدهای صنعتی و معدنی با هدف تامین برق پایدار نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بزرگی است.
با نگاهی به برنامه‌های ساخت نیروگاه توسط واحدهای صنعتیومعدنی طی سال‌های اخیر می‌توان امیدوار بود که تا یکی دو سال آینده بخشی از برق مصرفی صنایع توسط شرکت‌ها تولید خواهد شد و کمبود برق به ویژه در فصل تابستان به حداقل خواهد رسید. به این ترتیب مشکل کاهش تولید، فروش و صادرات واحدهای صنعتیومعدنی و فولادسازان نیز رفع خواهد شد.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی انجمن فولاد؛ مراحل ساخت نیروگاه برق در 14 شرکت معدنی و فولادی به شرح زیر است:
طبق آخرین اخبار قرار بود 2 واحد نیروگاه بخش صنعت در مجموع به میزان ۳۶۶ مگاوات در تابستان امسال وارد مدار شوند که تاکنون انجام نشده و یا خبری مبنی بر اتمام این پروژه‌های نیروگاهی منتشر نشده است. این نیروگاه‌ها واقع در استان‌های اصفهان، هرمزگان، یزد، کرمان، فارس، سمنان و خوزستان است.
همچنین با پیگیری و هماهنگی بین وزارتخانه‌های نیرو، صمت و نفت، مجوز و تخصیص ساخت نیروگاه‌های فولاد مبارکه، آلومینیوم المهدی، گل‌گهر، لامرد، سمنان و فولاد خوزستان نیز صادر و گروه مپنا به عنوان پیمانکار احداث واحدهای نیروگاهی نیز تاکنون ساخت بیش از 1500 مگاوات از کل سهم صنایع را متعهد شده است.
نیروگاه سیکل ترکیبی 913 مگاواتی لامرد در استان فارس، منطقه ویژه صنایع انرژی مشتمل بر 2 واحد گازی و یک واحد بخار از سال 91 تاکنون در دست احداث است. پست‌های 400 و 230 کیلوولت با دو خط منشعب از نیروگاه عسلویه به طول 46 کیلومتر در این منطقه در دست احداث است که در صورت بهره‌برداری، 520 مگاوات برق مورد نیاز سالکو بزرگترین مجتمع تولید آلومینیوم را در جنوب استان فارس (منطقه لامرد) تامین خواهد کرد.
شرکت فولاد مبارکه اصفهان با شرکت مپنا قرارداد احداث نیروگاه سیکل‌ترکیبی را منعقد کرده است. این پروژه با همکاری چندجانبه و مشترک فولاد مبارکه، مپنا، شرکت توانیر، برق منطقه‌ای اصفهان و تیم مدیریتی مجرب آغاز شده و با سرعت مناسبی در دست اجراست. فولاد مبارکه در این پروژه به عنوان سرمایه‌گذار بخش خصوصی، یک واحد نیروگاهی سیکل ترکیبی با کمترین میزان مصرف آب و انرژی نسبت به سایر نیروگاه‌های کشور را احداث خواهد کرد.
در همین راستا شرکت ملی صنایع مس ایران نیز قرار است یک واحد نیروگاه گازی با ظرفیت 40 مگاواتی را به صورت EPC در مجموعه ذوب و پالایش خاتون‌آباد واقع در مجتمع مس شهر بابک (کرمان) احداث کند. ساخت این پروژه نیروگاهی شرکت ملی مس از طریق مناقصه به شرکت پیمانکار واگذار خواهد شد.
با تجمیع موارد فوق؛ اینگونه استنتاج می‌شود که با گذشت حدود 2 سال از امضاء تفاهمنامه ساخت نیروگاه توسط شرکت‌های بزرگ صنعتی، معدنی و فولادی کشور؛ هنوز هیچ شرکتی نتوانسته است به تعهدات خود در این زمینه به صورت کامل عمل کند. این در حالی است که شرکت مادر تخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) به رغم اینکه در میان 14 شرکت فولادی -که برای ساخت نیروگاه برق حرارتی متعهد شده‌اند- قرار ندارد، اما در سال 1401 توانست با استفاده از توان داخلی شرکت‌های زیرمجموعه خود یک واحد نیروگاه 450 مگاواتی سیکل ترکیبی مدرن در کلاس F را احداث کند و به شبکه سراسری متصل شود.
به این ترتیب میدکو بدون کمک گرفتن از شرکت‌های پیمانکار مجری ساخت نیروگاه مانند شرکت مپنا توانسته است تمامی مراحل طراحی، ساخت، واردات تجهیزات و راه‌اندازی نیروگاه 450 مگاواتی خود را اجرا کند و به بهره‌برداری برساند.
بر همین اساس میدکو را باید تجلی کامل صنعت فولاد کشور در اجرای شعارهای خودکفایی، افزایش تولید، اشتغالزایی و دانش‌بنیان دانست.
مولود غلامی- روزنامه‌نگار اقتصادی