پس از سال‌ها انتظار بالاخره کار تحقیقاتی بانک‌مرکزی به نتیجه رسید و اوایل تیر ماه دو بانک تجارت و ملت ریال دیجیتال را اجرایی کردند.

به گزارش اقتصاد ملت؛ فاز آزمایشی ریال دیجیتال با حضور مقامات و مسئولان ذیربط رونمایی شد و اولین تراکنش ریال دیجیتال همزمان در جزیره کیش و تهران به صورت زنده انجام شد.

ریال دیجیتال که همان اسکناس است و به عنوان خدمتی نوین برای رفاه مردم در مبادلات پولی ارائه شده است؛ همزمان با گستردگی خدمات بانکداری الکترونیک در کشور و به دنبال توسعه و عملیاتی کردن سامانه‌های یکپارچه نظارت هوشمند در حوزه نظارت بانکی طراحی و اجرا شده است.

مطابق آمار و گزارشات موجود؛ ایران در زمینه استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک به عنوان یکی از کشورهای سرآمد در دنیا و منطقه محسوب می‌شود و به لحاظ شمول مالی در رتبه نخست قرار دارد. در همین راستا و با هدف افزایش تاب‌آوری و پایداری در زیرساخت‌های پرداخت کشور؛ طراحی و اجرای ریال دیجیتال در دستور کار بانک‌مرکزی قرار گرفت.

ریال دیجیتال یک ارز دیجیتال بانک‌مرکزی به شمار می‌رود و برخلاف دیگر ارز‌های بازار؛ ماهیتی کاملا متمرکز دارد و همانند پول کاغذی توسط بانک‌مرکزی عرضه و مدیریت می‌شود. بنابراین ارزش ریال دیجیتال توسط بانک‌مرکزی کنترل شده و همواره برابر با پول ملی است.

در حالی ‌که در نگاه اول ریال دیجیتال مشابه سرمایه ریالی موجود در حساب‌های دیجیتال بانکی است، اما تفاوت‌های قابل‌توجهی میان این دو وجود دارد. با وجود ماهیت متمرکز؛ ریال دیجیتال از فناوری بلاک‌چین استفاده می‌کند و تحت‌نظارت مستقیم بانک‌مرکزی فعالیت دارد. این ویژگی علاوه بر افزایش امنیت؛ می‌تواند دسترسی و انتقال سرمایه را آسان‌تر کند و دیگر مواردی مانند تعطیلات؛ منجر به تاخیر پردازش تراکنش و حواله‌ها نخواهد شد.

بانک‌مرکزی همچنین به کمک ریال دیجیتال قدرت بیشتری برای اعمال سیاست‌های پولی پیدا خواهد کرد و می‌تواند نظارت بیشتری بر تراکنش‌های مالی کشور داشته باشد. ریال دیجیتال برای استفاده عمومی طراحی شده و قابل پیش‌بینی است که پس از تکمیل مراحل آزمایشی و عرضه عمومی؛ برای همه اشکال پرداخت در داخل کشور پذیرفته خواهد شد. در نتیجه همانند حساب‌های دیجیتال بانکی؛ از ریال دیجیتال برای پرداخت‌ها و تراکنش‌های روزمره نیز می‌توان استفاده کرد و این ارز دیجیتال می‌تواند به ‌عنوان جایگزین جدیدی برای پول‌های کاغذی عمل کند.

تنوع‌بخشی به ابزارهای پرداخت خرد، مدیریت پدافند غیرعامل در زیرساخت‌های پرداخت کشور، بسترسازی اقتصاد دیجیتال و آماده‌سازی اقتصاد جهت توسعه ظرفیت‌ها بر اساس قراردادهای هوشمند از مهمترین منافع ابزار ریال دیجیتال است.

همچنین مزیت‌های ریال دیجیتال مواردی همچون افزایش فراگیری مالی است و اینکه این ابزار امکان دسترسی تمام افراد به خدمات مالی را به خوبی و به راحتی فراهم می‌کند. از سوی دیگر بانک‌های مرکزی نیز از این پروژه استقبال می‌کنند و حدود 95درصد بانک‌های مرکزی جهان فعالیت‌ خود را بر روی این موضوع آغاز کرده‌اند که چین و هند در این زمینه پیشرو هستند.

از سویی دیگر با کنترل ریسک‌ها از جمله مقابله با تروریسم و پولشویی؛ تراکنش‌ها نیز شفاف‌تر می‌شود. اما نگرانی که در این خصوص وجود دارد، اینکه مردم عقیده دارند که با آمدن ریال دیجیتال کنترل بر روی آنها بیشتر می‌شود؛ اگرچه هم‌اکنون نیز رصد دارایی امکانپذیر است؛ ضمن‌اینکه ریال دیجیتال هم برای پرداخت‌های خرد به کار می‌رود.

در همین راستا و با ترویج ریال دیجیتال سرعت خروج پول از بانک‌های تجاری افزایش می‌یابد و مردم به طور مستقیم به بانک‌مرکزی متصل می‌شوند. این در حالی است که افراد بدون اینکه حسابی در هر بانک داشته باشند؛ یک کیف پول دارند و فقط یک بار روی شبکه بلاکچین احراز هویت می‌شوند.

از سوی دیگر ترویج این مدل عملیات بانکی با هزینه کمتر و سرعت بیشتری انجام می‌شود و همین موضوع سبب خواهد شد که مردم دیگر به سمت روش‌های سنتی مانند بانک‌های تجاری نروند.

این در حالی است که اگر نقش بانک‌های تجاری روزبه‌روز کم‌رنگ‌تر شود؛ مشخص نیست که بانک‌ها چطور می‌توانند خود را نجات دهند، اما واضح است که نقش فین‌تک‌ها با این اتفاق پررنگ‌تر می‌شود و تعامل این بخش با مردم بیشتر خواهد شد.

به هر حال با اجرای پایلوت پروژه ریال دیجیتال در جزیره کیش‌؛ ایران سیزدهمین کشور دارای «پول دیجیتال بانک‌مرکزی» در حوزه پرداخت خرد به شمار می‌رود که به فاز پایلوت (آزمایشی) و با امکان دسترسی عمومی رسیده است.

حال در شرایطی که اجرای ریال دیجیتال به صورت آزمایشی و به صورت مشخص در محدوده جغرافیایی جزیره کیش اجرا شده است؛ باید دید تا چه اندازه مورد استقبال اصناف و کسبه و همچنین مشتریان شبکه بانکی و گردشگران این محدوده قرار خواهد گرفت و تا چه اندازه به اهداف خود دست خواهد یافت؟

امید است ریال دیجیتال در فازهای بعدی به اهداف مدنظر برسد و موفقیت‌آمیز باشد؛ در غیر این صورت به پروژه‌ای شکست‌خورده تبدیل خواهد شد.

معصومه صالحی