مصرف آب در ایران در دهه‌های اخیر از الگوی درست و علمی تبعیت نکرده است. این واقعیت تلخ باعث شده، شهرهای زیادی در ایران در فصل تابستان با تنش آب شرب دست و پنجه نرم کنند. در واقع کشور ایران با قرار گرفتن در اقلیمی خشک و بیابانی همواره در طول تاریخ خود در جستوجوی آب بوده است.
به گزارش اقتصاد ملت و به نقل از روابط عمومی بانک ایران زمین، ظهور شهرنشینی و رشد بالای جمعیت خصوصا در طبقه متوسط جامعه ایران در کنار مصرف‌گرایی باعث شده، میزان آب مصرفی در کشور به شکل بی‌سابقه‌ای طی نیم قرن اخیر افزایش پیدا کند. در یک نگاه کلی آمار تایید شده وزارت نیرو در یک قرن اخیر نشان می‌دهد، میزان سرانه آب تجدیدپذیر ساﻻنه کشور از میزان حدود ۱۳ هزار متر مکعب به ازای هر نفر در سال ۱۳۰۰، به حدود ۱۴۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال ۱۳۹۶، تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب وخیم‌تر خواهد شد.
در وضعیت کنونی به باور متخصصان چند راه مهم پیش‌روی ایران است. نخست اینکه در بخش‌های کشاورزی و صنعتی روش‌های نوین استفاده از آب و آبیاری به مدد صنایع و کشاورزان بیاید. در قدم دوم ذخیره‌سازی آب در کشور سازوکار درستی داشته شودو در قدم سوم نهادهای اجتماعی و اقتصادی با مشارکت یکدیگر بتوانند قدم‌های موثری برای فرهنگ‌سازی در حوزه مصرف آب بردارند.
برهمین اساس، در هفته نخست تابستان که مصادف است با هفته‌ی اصلاح الگوی مصرف آب، سازمان حفاظت محیط‌زیست با مشارکت بانک ایران‌زمین اقدام به برگزاری پویش آموزشی و فرهنگ‌سازی «میراب» را کرده‌اند.
میراب به معنای نگهبان آب ریشه در تاریخ هزاران ساله ایران دارد و اشاره به روزگار مردمانی دارد که در طول تاریخ همواره در جستجوی آب بوده‌اند و با تقسیم کار اجتماعی و اقتصادی سعی در حفاظت منابع آبی خود داشته اند.
تمرکز اصلی این پویش تاکید بر واقعیت‌های کمتر مورد توجه قرار گرفته در میان افکار عمومی در حوزه مصرف آب و تمرکز بر عادات غلط اجتماعی در حوزه مصرف آب است.
در این طرح بیش از ۱۰ محتوای موشن‌گرافی در بستر رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی آنها منتشر می‌شود تا مخاطبان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی مشاهده این تولیدات محتوا، گوشه‌ای از وضعیت بحرانی آب در ایران را درک کنند و همزمان قدم‌هایی برای اصلاح الگوی مصرف خود بردارند.
بانک ایران‌زمین (به عنوان تنها مشارکت‌کننده این پویش با سازمان محیط‌زیست) در راستای اختصاص چندین‌ساله‌ی برنامه‌های مسئولیت اجتماعی خود به موضوعات محیط‌زیستی این‌بار با پویش «میراب» به دنبال تحقق یکی از شعارهای اصلی خود در میان افکار عمومی است:«برای زندگی همین یک زمین را داریم.»
بانک ایران زمین پیش از این با برگزاری پویش‌هایی در حوزه حراست از دخایر جنگل‌های کشور، هوای پاک، اقدامات عملی در حوزه پاکسازی طبیعت از زباله، مدیریت پسماند، حراست از ذخایر جنگل‌های بلوط در غرب کشور، حمایت از محیط‌بانان و… اقدامات عملی موثری را برای حفاظت از زمین و محیط‌زیست را در دستور کار خود قرار داده است.
این پویش‌ها دریچه‌ای است از برنامه‌های مسئولیت اجتماعی بانک ایران زمین که در سال‌های اخیر به صورت متمرکز، وقف مسائل مرتبط با محیط‌زیست شده است.
تنش آب شرب به چه معناست؟
تنش آب شرب در کشور، به دلیل مصرف بالا، عمدتاً در فصل تابستان رخ می‌دهد. طبقهبندی میزان تنش آب شرب به صورت وضعیت‌های زرد، نارنجی و قرمز انجام می‌شود، که بر اساس آن وضعیت زرد بیانگر میزان کمبود آب در اوج مصرف تا ۱۰ درصد نسبت به آب مورد نیاز، وضعیت نارنجی بیانگر میزان کمبود آب در اوج مصرف از ۱۰ تا ۲۰ درصد نسبت به آب مورد نیاز و وضعیت قرمز نیز بیانگر میزانکمبود آب در اوج مصرف بیش از ۲۰ درصد نسبت به آب مورد نیاز است.
تعداد شهرهای تحت تنش آب شرب در کشور متغیر بوده و به عوامل مختلفی بستگی دارد. از میان این عوامل، مهم‌ترین آن میزان بارش‌هاست که در نتیجه آنها مخازن سدهای تأمین‌کننده آب شرب تغذیه می‌شوند. ظرفیت تأمین و ذخیره آب و همچنین قابلیت تأمین در اوج مصرف نیز از دیگر عوامل مهم در بروز تنش آب شرب است.
وضعیت ایران در شاخص تنش آب شرب
بررسی مهم مرکز پژوهش‌های مجلس‌شورای اسلامی نشان می‌دهد، در تابستان سال ۱۳۹۷، ۳۶,۸ میلیون نفر ایرانی در ۳۳۴ شهر، یعنی ۴۶ درصد از مشترکان شبکه آب کشور تحت تنش آب شرب قرار گرفتند و حالا مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد با فرض تداوم وضع موجود، در چشم‌انداز ۱۴۰۰ بیش از ۵۰.۳ میلیون نفر از ساکنان سرزمین ایران در ۴۳۳ شهر یعنی ۸۰ درصد مشترکان شبکه آب با تنش آبی روبه‌رو خواهند شد.
راهکارهای حل تنش آب شرب در کشور چیست؟
اما براساس بررسی‌های صورت گرفته، راهکارهای مقابله با تنش آب شرب به دو دسته راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند. راهکارهای کوتاه مدت که عمدتاً بر مدیریت عرضه استوارند، عبارتند از: افزایش تأمین و تولید آب، اجرای طرح‌های ارتقای کیفیت آب، افزایش توان ذخیره‌سازی آب، تقویت خرید تضمینی آب از سرمایه‌گذاران سامانه‌های نمک‌زدایی، پایداری خدمات در شرایط اضطرار و تنوع‌بخشی اعتباری. راهکارهای بلندمدت نیز که عمدتاً مبتنی بر مدیریت تقاضا و سیاستگذاری کلان بخش آب هستند، عبارتند از: ارتقای بهره‌وری، کاهش آب به حساب نیامده، اقدامات کاهش مصرف، فرهنگ‌سازی و تصحیح الگوی مصرف، اصالح تعرفه‌ها، اعمال مدیریت به‌هم‌پیوسته آب.
حفاظت از منابع آبی را جدی بگیریم!
حفاظت از منابع آبی یکی از اصلی‌ترین راه‌های برای مواجهه با خشکسالی است. مساله‌ای که مشارکت نهادهای اجتماعی و اقتصادی کشور را بیش از پیش می‌طلبد. در همین رابطه بانک ایران زمین پیش از این با برگزاری پویش‌هایی در حوزه حراست از دخایر جنگل‌های کشور، هوای پاک، اقدامات عملی در حوزه پاکسازی طبیعت از زباله، مدیریت پسماند، حراست از ذخایر جنگل‌های بلوط در غرب کشور، حمایت از محیط‌بانان و اقدامات عملی موثری را برای حفاظت از زمین و محیط‌زیست را در دستور کار خود قرار داده است.
این پویش‌ها دریچه‌ای است از برنامه‌های مسئولیت اجتماعی بانک ایران زمین که در سال‌های اخیر به صورت متمرکز، وقف مسائل مرتبط با محیط‌زیست شده است.بانک ایران‌زمین در پویش «میراب» با مشارکت سازمان محیط‌زیست سعی در برداشتن قدم‌هایی برای اصلاح الگوی مصرف در میان جامعه ایرانی دارد و همزمان نهادهای اقتصادی و اثرگذار کشور را نیز دعوت به اختصاص برنامه‌های حوزه مسئولیت اجتماعی خود در مسائل محیط‌زیستی می‌کند. چرا که «برای زندگی همین یک زمین را داریم».