حدود دو سال پيش رئيس‌جمهور در بيان گزارش عملكرد 100 روزه خود اعلام كرد كه دولت قبل با واردات گسترده از چين، براي جوانان چيني اشتغال ايجاد كرده است. معاون اول رئيس‌جمهور هم چند ماه بعد همين ادعا را تكرار كرد، اما حالا آمار تجارت خارجي كشور در 5/2 سال گذشته و همچنين تمايل دولت به حضور چيني‌ها در اقتصاد ايران حتي در دوران پسابرجام، خلاف اين گفته‌ها را نشان مي‌دهد. با رفع تحريم‌ها اين انتظار وجود داشت كشوري براي روابط اقتصادي با ما پيشقدم شود كه امكان ارتباط با آن در دوران تحريم‌ها ميسر نبود نه كشوري كه مناسبات تجاري بالايي در دوره تحريم با ايران داشته است. عجيب بودن سفر رئيس‌جمهور چين به ايران بيشتر از آن جهت است كه بسياري از دولتمردان دولت يازدهم – از شخص رئيس‌جمهور گرفته تا وزراي اقتصاد و نفت و صنعت و حلقه اقتصادي دولت- بارها در مذمت واردات كالاهاي چيني مواضع سختي گرفته‌اند اما حالا اولين مهمان برجسته دولت در دوره پسابرجام، رئيس‌جمهور چين است.
دولتمردان روحاني در 5/2 سال گذشته – با وجود اظهارات نامهربانانه درباره مناسبات اقتصادي با چين- روابط تجاري خود را با اين كشور به شدت گسترش داده‌اند و شرايطي را فراهم كرده‌اند كه براي اولين بار طي دهه‌هاي گذشته تراز تجاري ما با چشم‌بادامي‌ها به سود اين كشور تمام شود. اين يعني ميزان واردات از چين در 5/2سال گذشته به شدت افزايش يافته و در برابر آن صادرات غيرنفتي ما به چشم‌بادامي‌ها، نه تنها افزايش پيدا نكرده بلكه كاهش هم داشته است.
مقايسه عملكرد تجارت خارجي دولت روحاني با دولت قبل، نتايج تأمل‌برانگيزي را به دنبال دارد. طبق آمار گمرك ميانگين ارزش واردات از چين در هشت سال فعاليت دولت‌هاي نهم و دهم 5ميليارد و 58 ميليون دلار بوده است، اين در حالي است كه در دو سال حضور حسن روحاني در رأس قوه مجريه به طور ميانگين سالانه 11ميليارد و 174 ميليون دلار كالا از كشور چين به مرزهاي ايران راه پيدا كرده است.
چرا دولتمردان يازدهم در دوران پساتحريم هم راضي به حضور چين در اقتصاد ايران هستند؟
دكتر ميثم موسايي، رئيس انجمن علمي اقتصاد اسلامي ايران معتقد است: آمدن رئيس‌جمهور چين به ايران نشانه خوبي است و براي ديگر كشورها اين پيام را دارد كه ايران موقعيت مناسبي براي سرمايه‌گذاري دارد، اما از آنجا كه نقش مثبتي در پيروزي ايران در مذاكرات هسته‌اي داشته او در دوران تحريم‌ها نيز بيشترين مبادلات كالا را با ايران داشته است، اكنون به دنبال سهم‌خواهي از بازار‌هاي ايران است.
وي در گفت‌وگو با «جوان» مي‌افزايد: با رفع تحريم‌ها انحصار چيني‌ها در بازار‌هاي ايران به خطر افتاده از اين‌رو رئيس‌جمهور چين با سفر به ايران ضمن يادآوري كمك اين كشور در دوران تحريم به دنبال حفظ سهم بازار خود است اما ادامه روند سابق يعني واردات كالاي چيني و فروش نفت به آنها بايد اصلاح شود. وي تأكيد مي‌كند: دولتمردان با هوشياري بايد از رقابت چين با غربي‌ها براي حضور در ايران حداكثر استفاده را بكنند و واگذاري پروژه‌ها به چيني‌ها باید قطعاً با انتقال تكنولوژي روز دنيا و استفاده از كارگران ايراني باشد، نه چيني.
موسايي با اشاره به اينكه بايد سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي بيش از گذشته مورد توجه دولتمردان ايران باشد، مي‌گويد: بايد واردات كالاهاي نامرغوب چين، هند، اندونزي و مالزي متوقف شود و با اصلاح مديريت اقتصادي كشور به سمت خودكفايي پيش برويم.
احياي جاده ابريشم؛ بهترين مشاركت با چيني‌ها
دكتر موسايي با تأكيد برتوقف خروج مواد خام و واردات كالا مي‌گويد: احياي جاده ابريشم با همكاري چيني‌ها بهترين پروژه‌اي است كه مي‌توان عملياتي كرد، زيرا با راه‌اندازي خط آهن سريع‌السير پكن به ارمنستان، ايران، افغانستان و اتصال آن به اروپا كالاهاي چيني از مسير ايران وارد اروپا مي‌شود و به اين ترتيب حق ترانزيت نصيب ايران مي‌شود و كشورهاي ديگر را مجبور مي‌كند كه به امنيت ايران احترام بگذارند.
وي درخصوص احداث پروژه خط سريع‌السير تهران-مشهد با مشاركت چيني‌ها اظهار مي‌دارد: اگر اين پروژه‌ها و قراردادها را مشروط به حضور بخش خصوصي ايران و انتقال تكنولوژي به كشور امضا و خط قرمز‌ها را نيز رعايت كنيم، قطعاً به سود كشور خواهد بود، البته به شرطي كه دولت با رعايت منافع ملي ورود سرمايه‌گذاران به كشور را مديريت كند.
حريري: انحصاري در واردات از چين نداشتيم
برخلاف دكتر موسايي، مجيدرضا حريري نايب‌رئيس اول اتاق ايران- چين معتقد است: در اين سال‌ها كالاهاي چيني هيچ انحصاري در ايران نداشتند و حجم مبادلات دو كشور به نفع ايران بوده است. وي در گفت‌وگو با «جوان» مي‌گويد: در سال گذشته چين ۲۳ درصد صادرات كالا به ايران و ايران ۲۵ درصد صادرات به اين كشور داشته است. وي مي‌افزايد: با رفع تحريم‌ها فرصت چانه‌زني براي ايران فراهم شده است و چين به عنوان شريك اول تجاري با ۱۱۰ كشور دنيا مي‌تواند شريك نخست ايران باشد و براي سرمايه‌گذاري در ايران رقابت ايجاد كند، علاوه بر اين بين شركت‌هاي معروف چين نيز رقابت به وجود آمده و حضور اين شركت‌ها براي سرمايه‌گذاري در ايران اتفاق بسيار خوبي خواهد بود. وي توسعه صادرات غيرنفتي به چين را بهترين فرصت مي‌د‌اند و معتقد است: با برنامه‌ريزي منسجم براي توسعه زيرساخت‌هاي ريلي، حمل و نقل جاده‌اي و هوايي و… مي‌توانيم چين را بهترين شريك تجاري خود بدانيم به ويژه اينكه اين كشور هيچ نزاع سياسي با ايران ندارد.
ببينيم دولت تدبير در دوران پسابرجام مي‌تواند پاي سرمايه‌گذاران خارجي و واردات كالاهاي صنعتي و تكنولوژي چيني‌ها را به ايران وارد كند يا همچنان همان آش و همان كاسه در مناسبات تجاري ما با چشم‌بادامي‌ها حكمفرما خواهد بود.
منبع: روزنامه جوان