صنعت فولاد یکی از صنایع مهم و تاثیرگذار است و با توجه به پتانسیل‌های کشور در حوزه تولید فولاد و سایر محصولات وابسته به این کالا قابلیت فراوانی برای ارزآوری و ایجاد اشتغال در داخل کشور دارد؛ به گونه‌ای که در سند چشم‌انداز 1404 تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال پیش‌بینی شده است. حال با توجه به چالش‌ها و مشکلاتی که این صنعت طی سال‌های اخیر با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ باید دید در افق ۱۴۰۴ به این میزان تولید دست خواهیم یافت یا خیر؟
به گزارش اقتصاد ملت؛ قطع برق در تابستان و قطع گاز در زمستان و ناترازی‌های موجود در حوزه تامین برق طی سال‌های اخیر نفس تولید را به شماره انداخته است؛ به گونه‌ای که در بسیاری از شرکت‌ها شاهد توقف و تعطیلی خطوط تولید و خاموشی بوده‌ایم.
این در حالی است که اکثر شرکت‌های تولیدکننده فولاد طی دو سه سال اخیر با مشکلات متعددی روبه‌رو بوده‌اند و به سختی توانستند به فعالیت خود ادامه دهند. فولادمردان در این خصوص می‌گویند:«صنعت فولاد ایران به مرز «خستگی» نزدیک شده است. با نگاهی به چند دهه گذشته صنعت فولاد مشاهده می‌شود که در زمینه نوسانات نرخ ارز، افزایش قیمت نهاده‌ها، افزایش قیمت انرژی، تامین مواداولیه و … با مشکلات و چالش‌های متعددی روبه‌رو هستیم، اما نکته مهمتر در این خصوص نحوه برخورد با این چالش‌هاست که نشاندهنده میزان «تاب‌آوری» هر صنعت در برابر این مشکلات و چالش‌هاست.»
در همین راستا دکتر محمدیاسر طیب‌نیا مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اصفهان به عنوان یکی از فعالان و دست‌اندرکاران حوزه فولاد کشور در تعریف «تاب‌آوری» می‌گوید: «تاب‌آوری» یعنی توانایی یک ماده برای بازگشت به حالت عادی بعد از اینکه تحت‌فشار قرار می‌گیرد، اما در سازمان‌ها و کسب‌وکارهای گوناگون توانایی بازیابی سریع، بهتر شدن و حتی پیشرفت بعد از یک شوک یا بحران را «تاب‌آوری» می‌گویند و نقطه مقابل «تاب‌آوری»؛ «خستگی» یا «شکست» در اثر بارگذاری و تنش بیش از حد است و پس از آن وارد مرحله «گسیختگی» می‌شویم. اما نکته مهمتر اینکه ابعاد و شاخصهای ایجادکننده تاب‌آوری را شناسایی کرده و برای حالت‌های مختلف، شیوه برخورد و سناریوهای مختلفی تهیه شود تا بتوان در زمان بروز چالش و اختلال و شوک؛ حالت ارتجاعی و انعطاف‌پذیر و بازخورد مناسب داشت.
وی در ادامه افزود: من نه به عنوان مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه که به عنوان بزرگترین شرکت فولادی ایران «تاب‌آوری» بیشتری دارد این را می‌گویم؛ بلکه به عنوان یکی از فعالان این حوزه لازم است اشاره کنم که «تاب‌آوری» صنعت فولاد در کشور امروز به مرز خستگی رسیده است.
با توجه به مشکلات موجود در تولید فولاد و به منظور بررسی روند تولید این محصول در کشور از دکتر طیب‌نیا در خصوص تحقق تولید 55 میلیون تن فولاد در افق 1404 پرسیدیم که وی در پاسخ به خبرنگار «اقتصاد ملت» اینگونه گفت: اتفاق مهم مربوط به گلوگاه صنعت کشور است؛ بنابراین باید به فولاد سبز جهت‌گیری داشته باشیم.
مدیرعامل فولاد مبارکه با تاکید بر اینکه برای تحقق این میزان تولید فولاد در افق 1404 باید توسعه‌هایی در حوزه‌های زیرساختی، زیربنایی و توسعه‌ای این صنعت داشته باشیم، تاکید کرد: نکته حائزاهمیت اینکه ما نیازمند تغییر راهبرد استراتژی در این حوزه‌ها هستیم.
دکتر طیب‌نیا درباره تحقق تولید 55 میلیون تن فولاد در افق 1404 گفت: رسیدن به ظرفیت 55 میلیون تن حتی بالاتر از این میزان و نزدیک به 65 میلیون تن چیزی دور از دسترس نیست و در افق 1404 قابل تحقق است. اما اتفاق مهم در این مسیر مربوط به گلوگاه صنعت کشور است و باید به فولاد سبز جهت‌گیری داشته باشیم.
به گفته وی برای تحقق این هدف لازم است در حوزه‌های زیرساختی، زیربنایی و توسعه‌ای صنعت فولاد طرح‌های توسعه‌ای اجرا شود که لازمه آن تغییر راهبرد استراتژی در این حوزه‌هاست.
وی ادامه داد: اگر به همین روندی که طی یکی دو دهه گذشته طی کردیم، ادامه دهیم؛ قطعا این ظرفیت‌ها بیش از 50 درصد امکان بهره‌برداری نخواهد داشت. این در حالی است که امروز نیز بیش از 200 شرکت کوچک و بزرگ فولادی فعال داریم که شاید 90 درصد آنها عمدتاً از ظرفیت‌های پایینی برخوردار هستند و با آسیب‌های جدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و حتی این امکان وجود دارد تا از گردونه حذف شوند.
دکتر طیب‌نیا اذعان داشت: اگر از نظر زیرساختی، انرژی، حمل‌ونقل و ترکیب محصولات و تغییر تکنولوژی به سمت تکنولوژی‌های کم‌هزینه‌تر، تحول دیجیتال، افزایش بهره‌وری و هوشمندسازی در همه این حوزه‌ها سیاست‌های حکیمانه و هوشمندانه‌ای را به کار ببریم و تعامل بین شرکت‌ها و دولت در دستور کار متولیان امر قرار گیرد؛ می‌توانیم تا 2 الی 3 سال دیگر تاب‌آوری صنعت فولاد را افزایش دهیم.
مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان در ادامه هشدار داد: امروز از نظر «تاب‌آوری» در نقطه خوبی قرار نداریم. اگرچه سرمایه‌گذاری‌های خوبی در صنعت فولاد انجام شده است، اما در حال حاضر در نقطه هشدار قرار گرفته‌ایم و باید در ریل‌گذاری و سیاستگذاری‌ها تجدیدنظر کنیم.
وی در ادامه در خصوص ورود برخی از شرکت‌های صنعتی و معدنی برای احداث نیروگاه برق و انتقاداتی که در این خصوص مطرح می‌شود نیز به «اقتصاد ملت» گفت: بله درست است که هزینه احداث نیروگاه و تولید برق نسبت به میزان برقی که از شبکه دریافت می‌کنیم؛ بیشتر است، اما اولاً نگاه بلندمدت در این موضوع ملاک عمل است و ثانیاً تولید از دست رفته مجموعه موردتوجه است.
مدیرعامل فولاد مبارکه همچنین تاکید کرد: ما می‌دانیم که در سالجاری به دلیل محدودیت‌های ناشی از قطع برق حدود 700 هزار تن تولید را از دست دادیم و این عدد از سال گذشته بیشتر بود. سال گذشته به علت قطعی برق 460 هزار تن تولید را از دست دادیم. بنابراین ممکن است این مساله در سال‌های آینده نیز تکرار و حتی بیشتر هم بشود.
دکتر طیب‌نیا در ادامه گفت: با توجه به اینکه در کشور مصرف روزافزون انرژی را شاهد هستیم؛ لذا ضروری است که در این خصوص تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شود. بنابراین با بررسی‌های صورت گرفته به این نتیجه رسیدیم که خسارت تولید از دست رفته از احداث واحدهای نیروگاهی بیشتر است. ضمن‌آنکه سود و درآمد حاصل از راه‌اندازی و ایجاد نیروگاه‌ها از یک‌سو از توقف تولید جلوگیری می‌کند و دیگر تولیدی از دست نمی‌رود و از سوی دیگر با افزایش تولید هزینه‌های احداث نیروگاه نیز طی مدت یکی دو سال جبران می‌شود.
مدیرعامل فولاد مبارکه در ادامه با بیان اینکه طی دهه‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و ارزشمندی در زنجیره فولاد کشور صورت گرفته است، تاکید کرد: اینکه در شرایط تحریم توانستیم در صنایعی مانند لوازم‌خانگی، خودرو، قطعات یدکی و… روی پای خود بایستیم؛ به این معناست که در صنعت فولاد به خودکفایی نسبی دست یافته‌ایم و در کنار توسعه و ظرفیت‌های ایجاد شده؛ با چالش کمبود ضریب بهره‌برداری روبه‌رو هستیم.
دکتر طیب‌نیا با تاکید بر اینکه امروز متوسط ضریب بهره‌برداری در دنیا به ۷۸ درصد رسیده، اما این میزان در کشور ما بین ۶۵ تا ۶۸ درصد است، گفت: با در مدار قرار گرفتن پروژه‌های توسعه‌ای طی ۲ سال آینده این ضریب به ۵۰ درصد کاهش پیدا خواهد کرد.
به گفته وی این موضوع یک هشدار جدی برای صنعت فولاد کشور محسوب می‌شود که ناشی از کمبود در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، مواداولیه، تامین انرژی و… است؛ چراکه نتوانستیم متناسب با توسعه در زنجیره تولید حرکت کنیم.
مدیرعامل فولاد مبارکه همچنین در حاشیه همایش تاب‌آوری در صنعت فولاد در جمع خبرنگاران با تاکید بر اینکه تنها با اتخاذ تصمیمات درست پایداری و تاب‌آوری زنجیره فولاد حفظ خواهد شد، گفت: کشور ما مزیت‌های زیادی در زنجیره تولید فولاد دارد، اما آنچه که مهم است؛ نحوه برخورد و نگاه ما نسبت به بهره‌مندی از این مزایاست.
دکتر طیب‌نیا با بیان اینکه باید نقاط قوت خود در صنعت فولاد را به عنوان یک صنعت مادر حفظ کرده و آنها را تقویت کنیم، گفت: سیاستگذاری‌ها باید تسهیل‌گر فعالیت فولادسازان باشد؛ چراکه اگر سیاستگذاری‌های ارزی برای فولادسازان توجیه اقتصادی جهت صادرات نداشته باشد؛ حضورمان در بازارهای جهانی کمرنگ خواهد شد.
وی در پایان با بیان اینکه ما باید خود را برای مواجهه با هر نوع تنش و بحرانی آماده کنیم، گفت: فولاد مبارکه امروز با 100 درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کند و این امر رقابت را برای ما میسر کرده است؛ در حالی که سایر شرکت‌های فولادی با 50 درصد ظرفیت یا حتی کمتر از این مقدار فعالیت می‌کنند. ضمن‌آنکه در حدود ۲۰۰ شرکت فولادی فعال در کشور وجود دارد که بسیاری از آنها در مقیاس‌های بسیار کوچک اقدام به تولید فولاد می‌کنند؛ این در حالی است که شرکت‌های بزرگ در دنیا به سمت تولیدات چند ده میلیون تنی رفته‌اند. بنابراین ضروری است در فرآیند ادغام شرکت‌های کوچک و مشارکت‌های هوشمندانه در سرمایه‌گذاری‌ها؛ تدابیر ویژه‌ای اندیشیده و سیاستگذاری‌های مناسبی اتخاذ شود.
معصومه صالحی