*عملکرد بازار سرمایه را در سال 95 چگونه ارزیابی می¬کنید؟
بازار سرمایه مجموعه¬ای متشکل از بورس¬ها و ارکان مختلفی است که از دیدگاه عموم مردم صرفا با معاملات سهام شرکت¬ها شناخته می¬شود. چنانچه عملکرد بازار سرمایه در این حوزه مورد بررسی قرار گیرد، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران برخلاف سال 94 بازدهی منفی داشته و شاهد ریزش 5 درصدی این شاخص بودیم.
علیرغم نرخ رشد اقتصادی دو رقمی برای این سال – رقم پیش بینی شده توسط رئیس کل بانک مرکزی-، دو برابر شدن قیمت نفت نسبت به بازه زمانی انتهای سال 94 و رشد قیمت دلار بیش از نرخ تورم شاخص بورس واکنش منفی داشت که دور از ذهن و برخلاف مفروضات بنیادی بود. طبیعتا چنین افتی با رکود حجم و ارزش معاملات توامان شد که موجب فشار به صنعت کارگزاری نیز شده و این رکود در صورت¬های مالی این صنعت نیز قابل مشاهده می¬باشد؛ اما بی¬انصافی¬است که عملکرد بازار سرمایه صرفا با وضعیت شاخص بورس اوراق بهادار تهران سنجیده شود.
در این سال در بخش¬های دیگری از بازار سرمایه شرایط مناسب¬تری حاکم بود. خوشبختانه در حوزه معاملات ابزار مشتقه در بورس¬های کالایی و اوراق بهادار اقدامات مناسبی صورت گرفته و با ورود محصولات و ابزارهای جدید مالی این حوزه¬ها تقویت شده است؛ ورود سرمایه¬گذاران خارجی به بورس¬های کشور نیز اقدام مهمی ارزیابی می¬شود. علاوه بر آن اقدامات مناسبی در حوزه¬های مختلف توسط ارکان بازار سرمایه صورت گرفته است. در مجموع عملکرد بازار سرمایه برخلاف رقم شاخص بورس آن در سال 95، مثبت ارزیابی می¬شود.
*به نظر شما مهمترین دستاورد بازار سرمایه در سال گذشته چه مواردی بوده است؟
راه¬اندازی ابزارهای اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و بورس کالای ایران یکی از مهمترین اتفاقات بازار سرمایه در این سال بود. همچنین ورود صندوق¬های سرمایه¬گذاری جسورانه در فرابورس ایران نیز گامی رو به جلو تلقی می¬شود. تغییر شیوه¬های تخصیص عرضه¬های اولیه به روش ثبت سفارش نیز یکی از اتفاقات مهم دیگر در این بازار بوده که قابل تقدیر است. توسعه سامانه معاملات برخط گروهی جهت کاهش ریسک معاملات کارگزاران و توسعه بازار و ارتقای سامانه معاملات از اقدامات مهم بعدی به شمار می¬رود. رشد معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای کشور و عدم خروج محصولات پتروشیمی از این بورس نیز دستاورد مهمی در حوزه بورس کالای ایران محسوب می¬شود. عضویت سازمان بورس اوراق بهادار در سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (IOSCO) گام مهمی ارزیابی شده و در نهایت تلاش برای هیبرید کردن سیستم معاملاتی سپرده¬گذاری مرکزی قابل تقدیر بوده که متاسفانه هنوز به سرانجام نرسیده است.
* از نظر شما مهمترین مشکلات بازار سرمایه در سال 95 چه مواردی بود؟
در پاسخ به این پرسش ابتدا ¬باید تفکیک¬بندی¬هایی در حوزه بازار سرمایه صورت گیرد. در حوزه معاملات بورس اوراق بهادار در این سال سخت¬ترین شرایط برای شرکت¬های بانکی رقم خورد و صورت¬های مالی اکثر شرکت¬های این صنعت به تایید بانک مرکزی نرسیده است. در نتیجه نمادهای گروه بانکی متوقف ماندند و با ارقام بسیار پایین¬تری بازگشایی شدند و حتی اکنون نیز برخی از این نمادها نیز متوقف هستند. در واقع اختلاف بین بانک مرکزی و بانک¬ها بیشترین لطمه را به سهامداران آنها و کارگزاران وارد کرده است.
در همین راستا توقف طولانی مدت نمادها و عدم مقررات مناسب در باز و بسته شدن آنها به نقدشوندگی در بازار سرمایه لطمه وارد کرده که لازم است مقررات مناسبی در این خصوص تدوین و اجرا شود.
از دیدگاه کلی اقتصاد؛ نرخ¬های بالای سود بانکی و اوراق خزانه منتشر شده در بازار سرمایه، عملکرد بازار سرمایه را وارد رکود کرده است. در بازه¬هایی این نرخ¬ها به رقم 25 درصد رسیده و بازگشت سرمایه بازار پول را به زیر 4 سال رسانده است؛ این در حالیست که در بازار موازی بورس این بازگشت سرمایه 7 سال بود. در نتیجه بازار سرمایه در این سال عملا از پیش باخته بود.
در حوزه ورود سرمایه¬گذاران خارجی آنگونه که انتظار می¬رفت سرمایه¬گذاران این بازار موجب رشد چشمگیر معاملات نشدند. این موضوع نشان می¬دهد هنوز همه موانع پیش¬روی ورود سرمایه¬گذاران خارجی برطرف نشده است.
*اولویت¬های بازار سرمایه در سال 96 چیست و چه توصیه¬هایی برای بهبود این بخش در سال جدید ارائه می دهید؟
شاید مهمترین اولویت پیش روی بازار سرمایه ورود ابزارهای نوین مالی جدید به این بازار و گسترش افقی آن باشد. از سازمان بورس اوراق بهادار و سایر متولیان بازار سرمایه انتظار می¬رود با ورود ابزارهای نوین مالی، پیگیری و تشویق این ابزارها بتوانند بازار سرمایه را عمیق تر کنند. ابزارهایی نظیر آپشن¬ها و تدوین استراتژی‌های آن، فروش استقراضی، معاملات بر روی شاخص¬های بورس و … می¬تواند بازار بورس را از حالت (buy-and-hold-and-sell) خارج کند و موجب جذابیت بیش¬ از پیش این بازار گردد. از سوی دیگر انتظار می¬رود محدودیت‌های موجود در بازارسرمایه مثل حجم مبنا و دامنه نوسان و سایر مواردی از این دست به مرور حذف شود.
همچنین در راستای بزرگ کردن بازار سرمایه انتظار می¬رود هیات پذیرش بورس¬ها، ناشرین جدید و محصولات بیشتری را در بورس¬ها پذیرش کنند؛ البته ناشرین بزرگ¬ با صورت¬های مالی کاملا شفاف¬ و محصولاتی که موجب رونق در معاملات بورس¬های کالایی گردند.
علاوه بر موارد فوق انتظار می¬رود در سال 96 فرهنگ¬سازی لازم جهت ورود اشخاص بیشتر به بورس¬ها صورت گیرد. طبق اظهار نظر مسئولین بورس تاکنون حدودا 11 میلیون کد سهامداری صادر شده که نسبت به جمعیت 80 میلیونی کشور حدودا 14درصد را تشکیل می¬دهد. در واقع ضریب نفوذ سرمایه¬گذاران بالغ که صرفا کد بورسی دارند؛ 20 درصد تخمین زده می¬شود. آماری از میزان سهامداران فعال در کشور نیست، اما می¬توان سهامداران نسبتا فعال در بورس را رقمی زیر 1 میلیون نفر و حتی 500 هزار نفر تخمین زد. این در حالیست که طبق مطالعه موردی صورت گرفته در کشور آمریکا حدودا 55 درصد افراد بالغ در سال 2015 سهامدار در بازار سرمایه هستند که این نسبت در چند سال گذشته حتی 65درصد نیز بود. ضریب نفوذ سایر کشورهای پیشرفته نیز بیشتر از کشورمان است. این موضوع نشان می¬دهد مردم کشور هنوز با بازار سرمایه آشنایی کافی ندارند. به نظر می¬رسد یکی دیگر از اولویت¬های بازار سرمایه گسترش دامنه سهامداران در بورس باشد.
همچنین از متولیان بازار سرمایه انتظار می¬رود در سال پیش¬ رو در راستای اصلاح مقررات مربوط به توقف و بازگشایی نمادها با هدف نقدشوندگی بیشتر بازار سرمایه و جلوگیری از توقف طولانی مدت گام بردارند. در نهایت یکی از انتظارات و مطالبات مهم، کاهش نرخ سود بانکی جهت توسعه بازار سرمایه است.
*عملکرد و دستاوردهای کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در سال 95 چه بوده است؟
کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار ضمن تلاش در جهت تقویت زیرساخت¬ها و سرمایه انسانی، تعاملات مثبتی با سایر ارکان بازار سرمایه از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای تفویض و انتقال بخشی از وظایف و اختیارات و نیز ارتقاء خدمات و فعالیت¬های کانون در پیش گرفت.
عملکرد کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار در سه حوزه مختلف قابل بررسی است. “آموزش”، “امور مربوط به اعضای خود” و “کمیته سازش”. در حوزه آموزش در حال حاضر این کانون برگزار کننده دوره¬های آموزشی مربوط به سه گواهینامه کاربردی”نظارت و کنترل داخلی شرکت¬های کارگزاری”، “گواهینامه کاربردی پذیرش سفارش مشتریان اوراق بهادار” و “گواهینامه کاربردی پذیرش سفارش مشتریان کالایی” است که هر کدام از آنها پیش¬نیاز دریافت جایگاه شغلی خاصی در صنعت کارگزاری هستند. این کانون همچنین در حوزه گواهینامه¬های حرفه¬ای بازار سرمایه دوره¬های مربوط به آزمون‌های معامله¬گری بازار سرمایه را به صورت تخصصی برای متقاضیان برگزار می¬کند.
در حوزه مسائل مربوط به صنعت نیز دوره¬ها و سمینارهای متنوعی نظیر “مبارزه با پولشویی”، “استخدام اثربخش، چرایی و چگونگی اخراج کارکنان”، “چارچوب فعالیت صندوق های سرمایه گذاری در بازار سرمایه ایران”، “آشنایی با قوانین کار و تامین اجتماعی”، “آشنایی با اختلافات و تخلفات در بورس اوراق بهادار” برگزار می‌شود تا همه مسائل مربوط به واحدهای شغلی بازار سرمایه پوشش داده شود.
کانون کارگزاران همچنین از عموم سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه غافل نشده و سعی کرده این قشر را نیز جامعه هدف خود قرار داده و دوره‌های مرتبط با مسائل عمومی بازار سرمایه نظیر دوره¬های “تحلیل تکنیکال”، “تحلیل بنیادی”، “آموزش مالی رفتاری” و … را برگزار کرده است. در طول سالی که گذشت واحد آموزش کانون کارگزاران توانست بیش از 45 دوره متنوع را در قالب بیش از 950 ساعت آموزشی بالغ بر 3300 نفر از متقاضیان برگزار کند.
در حوزه اعضا و اشخاص وابسته به اعضا این کانون با 108 عضو و 6000 پرسنل به صورت مستقیم سروکار دارد. رسیدگی به مسائل و مشکلات شرکت‌های کارگزاری، کمک به رفع آن و پیگیری موضوعات تا حصول نتیجه از فعالیت¬های مهم کانون در راستای رفع مشکلات اعضای خود است. از مهمترین امور مربوط به اعضای کانون، پیگیری مشکلات شرکت¬های کارگزاری در حوزه¬های مالیات، تامین اجتماعی، عوارض کسب و پیشه شهرداری، مسائل کارگزاران در حوزه‌های تخصصی بورس و… است.
در حوزه کمیته حل اختلاف این کانون در سالی که گذشت 20 جلسه کمیته حل اختلاف برگزار کرد. علاوه بر آن 5 بازدید برای عموم تحلیلگران صنعت برگزار نمود تا اهالی بازار سرمایه بتوانند در حیطه ناشران نیز سوالات و مسائل خود پیگیری کنند. همچنین سال گذشته 7 گردهمایی با حضور اعضا برگزار شد و در آن مدیران عامل شرکت¬های کارگزاری گرد هم آمدند تا مسائل مهم صنعت را مورد بررسی قرار دهند. علاوه بر آن همچنین 45 جلسه کارگروه و 38 جلسه کمیته تخصصی در حوزه¬های مختلف برگزار کرده که ماحصل کارگروه¬ها و کمیته¬ها با مشارکت 140 نفر و 1134 نفر ساعت بوده است.
در حوزه کمیته سازش کانون کارگزاران نیز طبق ماده 36 قانون بازار اوراق بهادار، اختلافات ناشی از فعالیت حرفه‌ای کارگزاران، مشاوران سرمایه‌گذاری، ناشران، سرمایه‌گذاران و سایر اشخاص ذی‌ربط ابتدا در کانون‌ها طرح شده و در صورت عدم سازش این اختلافات توسط “هیئت داوری” سازمان بورس و اوراق بهادار رسیدگی می‌شود. طبق همین ماده از قانون این کمیته به عنوان مرجع اصلی حل و فصل اختلافات در بازار سرمایه و مطابق دستورالعمل مربوطه و در قالب یک نهاد میانجی‌گر، به رسیدگی دعاوی می‌پردازد و بسیاری از اختلافات ارجاعی به این کمیته در همین مرجع به حل و فصل می‌انجامد. در سالی که گذشت 771 پرونده جهت رسیدگی در واحد کمیته سازش مطرح شد که مجموع پرونده¬های فوق در 80 جلسه مورد رسیدگی قرار گرفت. نکته مهم اینکه از این میان 398 پرونده (معادل 52 درصد) با رضایت و سازش و صرفنظر از پیگیری مختومه شد. تعداد 255 پرونده (معادل 33درصد) نیز به دلیل عدم حصول سازش به هیات داوری ارسال شد. همچنین 118 پرونده نیز در جریان رسیدگی قرار دارد.
بجز موارد ذکر شده کانون کارگزاران در سال 1395 اقدامات مهم دیگری را نیز به سرانجام رسانده که از جمله آنها می¬توان این موارد را برشمرد:
• کسب کرسی هیأت مدیره در بورس¬ اوراق بهادار تهران و بورس انرژی ایران
• ابلاغ ضوابط بازاریابی و تخفیفات اعضای کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در بورس‌ها و فرابورس
• پیگیری راه اندازی سامانه IRPT (سامانه پس از معاملات شرکت سپرده¬گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه)
• عضویت نماینده کانون در کمیته رسیدگی به تخلفات
• پیگیری توسعه معاملات بر خط گروهی و تدوین دوره آموزشی مربوطه
• شرکت در کمیته تدوین مقررات سبا با موضوعات مختلف پیرامون بازار سرمایه
• اعتراض به عوارض کسب و پیشه صنعت کارگزاری و پیگیری این معضل از دیوان عدالت اداری، شهرداری تهران، شورای شهر تهران، وزارت کشور و کمسیون اصل 90 مجلس
• پیگیری مشکلات مالیاتی کارگزاران و مسائل مربوط به مالیات بر ارزش افزوده
• اقدام در جهت اصلاح و حذف نظارت¬های موازی بورس¬ها بر شرکت¬های کارگزاری
• شرکت در مجمع فدراسیون بورس‌های اروپایی-آسیایی
• راه¬اندازی کانال استخدامی و ایجاد موقعیت¬های شغلی برای بازار سرمایه
*مهمترین برنامه¬ها و اهداف کانون در سال 96 چیست؟
مهمترین هدف و رسالت کانون کارگزاران پیگیری مشکلات، بهبود و اصلاح رویه¬ها و امور مربوط به کارگزاران به¬عنوان اعضای خود و پرسنل آنها به¬عنوان اشخاص وابسته به اعضاست. در این سال نیز همانند سالیان گذشته تمام تلاش این کانون در این راستا خواهد بود. همچنین در حوزه قوانین و مقررات نیز این کانون تمام سعی خود را خواهد کرد تا با ارائه پیشنهاداتی بتواند هم در راستای خلاصه و بهینه کردن قوانین و مقررات بازار سرمایه گام بردارد و هم با پیگیری¬های خود موجب بهبود فرآیندهای اجرایی در بازار سرمایه شود. علاوه بر آن در حیطه آموزش نیز این کانون در نظر دارد دامنه آموزش خود را گسترده¬تر کرده و با تشکیل دوره¬های متنوع و جدید اقدام به آموزش همه¬جانبه در این حوزه کند.