طرح موضوع اقتصاد دانش‌بنیان از سوی مقام‌معظم‌رهبری از چند سال پیش صورت گرفته است، اما متاسفانه طی این مدت بنگاه‌های اقتصادی حوزه معدن که عموماً وابسته به دولت هستند؛ گهگاهی به صورت شعارگونه از به‌ کارگیری محصولات دانش‌بنیان سخن گفته‌اند، اما برنامه و عزم جدی در این زمینه از این مجموعه‌ها مشاهده نشده است.

به گزارش پایگاه خبری اقتصاد ملت؛ از جمله موانع شکل‌گیری زیست‌‌بوم نوآوری در بخش معدن؛ سنتی بودن صنعت، یارانه‌های انرژی و نظام رانتی و نقش پررنگ و بروکراسی پیچیده دولت و بنگاه‌های وابسته به آن بوده است، لذا لازم است که تغییرات ساختاری در حوزه حکمرانی، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و مدیریتی این بخش صورت گیرد تا شاهد تحقق اقتصاد دانش‌‌‌بنیان در صنعت معدن کشور باشیم.

رویداد کانی‌‌شو با هدف توسعه تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان و فناورانه صنعت معدن با حضور شرکت‌های مختلف فعال در بخش معدن و صنایع‌معدنی به همت سازندگاه کسب‌وکارهای نوآورانه کانی بوم و با همکاری مجموعه پرابلم برگزار شد.

در ابتدای رویداد مهرداد عبادی مدیر اجرایی سازندگاه کسب‌وکارهای نوآورانه کانی بوم با اشاره اینکه کانی‌شو به عنوان یک رویداد تخصصی در حوزه معدن و صنایع‌معدنی و با هدف معرفی و ارائه محصولات فناورانه و دانش‌بنیان این حوزه به‌ تناوب برگزار خواهد شد، گفت: این رویداد به منظور تجاری‌سازی و کمک به توسعه بازار محصولات استارت‌آپ‌های معدنی و شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار می‌شود.

وی در ادامه افزود: تلاش می‌شود تا با پیوند عمیق زیست‌بوم نوآوری و بدنه صنعت معدن؛ راهکارهای نوآورانه‌ای برای حل مشکلات و چالش‌های موجود ارائه شود.

وی ادامه داد: دستاوردهای فناورانه و محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های حاضر در این رویداد به شرکت‌های معدنی معرفی می‌شود تا از این طریق بتوان ورود فناوری و محصولات دانش‌بنیان به بخش معدن را تسهیل کرد. در ادامه برنامه استارت‌آپ‌های معدنی مهمترین دستاوردهای خود را در زمینه نوآوری در صنعت معدن ارائه کردند. استارت‌آپ زمین هوش با معرفی محصولی در زمینه شناسایی ذخایر پنهان و پرپتانسیل معدنی به نوآوری در این صنعت تاکید داشت.

استارت‌آپ‌ پیگراسکن به عنوان دومین فناور حاضر در این رویداد؛ از یک محصول فناورانه با کارکرد تصویربرداری و پردازش هوشمند مغزه‌های حفاری و ایجاد بانک جامع دیجیتال از مغزه‌ها رونمایی کرد. شرکت دانش‌بنیان فناوران ایمنی معادن مبتکران در این رویداد به ارائه محصولاتی در زمینه ایمنی و پایش هوشمند معادن مبتنی بر اینترنت اشیاء صنعتی پرداخت. استارت‌آپ ماین‌‌ایکس محصولات و خدمات خود را در حوزه آموزش و ژئوتوریسم معدنی با استفاده از واقعیت گسترده ارائه کرد.

استارت‌آپ کانیپتو نیز با تمرکز بر روش‌های نوآورانه در تامین مالی از پلتفرم تامین مالی جمعی صنایع‌‌معدنی بر بستر بلاکچین رونمایی کرد.  تعامل میان دانشگاه‌ها و فعالان معدنی زمینه‌ساز رشد شرکت‌های دانش‌بنیان معدنی استموضوع تامین مالی معادن و چالش‌های آن سال‌هاست که با آزمون و خطا‌های بسیاری بررسی می‌شود.

سالجاری از سوی مقام‌معظم‌رهبری به عنوان سال «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نامگذاری شده است. به همین دلیل توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآوران در تمامی صنایع بیش از پیش خواهد شد.صنعت معدن هم مانند تمامی صنایع نیاز جدی به توسعه در زمینه‌های نوآوری در تامین مالی دارد. سال‌هاست که از بی‌مهری بانک‌ها نسبت به تولیدکنندگان و اشتغال‌آفرینان صحبت می‌شود. از سوی دیگر معادن نتوانسته‌اند آنچنان که باید از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان برای سودآوری بیشتر بهره‌مند شوند.

این چالش‌ها و مشکلات اهمیت نوآوری در تامین مالی و استفاده از روش‌های نوآورانه را در تمامی صنایع به خصوص صنعت معدن پررنگ‌تر می‌کند. به همین منظور در بخش دوم رویداد کانی‌شو نشستی با عنوان «بررسی نیازهای زنجیره ارزش معدن و صنایع‌معدنی و نقش شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها در رفع این نیازها» با حضور فعالان حوزه معدن برگزار شد.

در این پنل تخصصی محمدمهدی صالحی مدیرعامل معنا، حمیدرضا رمضی استاد مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر، سجاد غرقی نائب‌رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی، مصطفی بغدادی مدیر توسعه اکوسیستم صندوق نوآوری و شکوفایی و عباس جعفری مدیر پژوهش شرکت تهیه‌وتولید موادمعدنی ایران حضور داشتند.فعالان اکوسیستم نوآوری در صنعت معدن با مسائل پچیده‌ای رو‌به‌رو هستنددکتر محمدمهدی صالحی مدیرعامل شرکت معنا در ابتدای این نشست گفت: در این رویداد قرار است نیازهای زنجیره ارزش معدن و صنایع‌معدنی و نقش شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها در رفع نیاز آنها بررسی شود.

شرکت معنا ذیل مؤسسه دانش‌بنیان برکت مدتی است که به صورت جدی این حوزه را بررسی و تحلیل کرده است. وی در ادامه افزود: با توجه به تجربه‌ای که طی چند سال گذشته در مجموعه معنا داشته‌ایم و همچنین فعالیتی که در شتابدهنده کانی بوم انجام شده است؛ مسائل، مشکلات و چالش‌های حوزه معدن و صنایع‌معدنی به بررسی و تحقیق گسترده‌ای نیازمند است.

وی با اشاره به اینکه در مدت کوتاهی که به صورت جدی نیازهای فناورانه صنعت معدن بررسی شده است؛ شاهد رشد استارت‌آپ‌های معدنی و فعالیت گسترده فناوران این حوزه بوده‌ایم، عنوان کرد: در حال حاضر برخی محصولات استارت‌آپ‌های مذکور در دسترس است و همین محصولات می‌توانند نقش مهمی در رفع نیازهای فناورانه معدن و صنایع‌معدنی داشته باشند.

مدیرعامل شرکت معنا با تاکید بر اینکه از زمانی که فعالیت جدی در زمینه نوآوری در صنعت معدن توسط این شرکت آغاز شد؛ پرداخت به چرایی و چگونگی یک وی‌سی معدنی بود، اظهار داشت: یکی از مهمترین مسائل ما این بود که یک وی‌سی معدنی چطور می‌تواند فعالیت کند و در مسیر مؤفقیت گام‌های مناسبی را بردارد. دکتر صالحی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در حوزه آی‌تی سبک و روش‌های خاص خود را دارد.

سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت با سایر بخش‌ها دارای تفاوت‌های بسیاری است. برای مثال اگر یک استارت‌آپ محصول فرهنگی را ارائه کند؛ دارای مخاطب مستقیم و عرضه‌کننده به مردم است، اما ارائه محصول به صنایع و شرکت‌های B2B دارای شرایط و موقعیت‌های خاصی است. وی تاکید کرد: پیدا کردن مشتری و حتی یافتن مسائل و چالش‌هایی که صنایع دارند؛ بسیار مشکل است. به همین دلیل محدودیت‌های بسیاری برای نوآوران و فعالان زیست‌بوم نوآوری در معدن و صنایع‌معدنی وجود دارد.

دکتر صالحی با تاکید بر اینکه تمام طرح‌هایی که در شرکت معنا وابسته به مؤسسه دانش‌بنیان برکت سرمایه‌گذاری شده است؛ از یک مسأله و نیاز صنعت معدن شکل گرفته‌اند، تصریح کرد: این نیازها پس از بررسی و تحقیق از سوی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان پاسخ گفته می‌شوند. به جد می‌توان گفت در هیچ‌یک از نهادهای دولتی به اندازه اکوسیستم استارت‌آپی معنا شاهد اهمیت و توجه به نیازهای بخش معدن و صنایع‌معدنی نیستیم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در استارت‌آپ‌هایی بر مبنای خدمات محصول ارائه می‌شود؛ یک نیاز در جامعه خلق شده است، اما در صنعت خلق نیاز برای مخاطب کار سختی است. مهمترین مسأله‌ای که امروز بعد از فعالیت‌های گسترده‌ در حمایت از استارت‌آپ‌های معدنی به این نتیجه رسیده‌ایم که تمامی صنایع باید یک تعامل دو سویه با استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان داشته و نیازهای خود را به صورت مستقیم مطرح کنند.

استارت‌آپ‌ها باید توسط سرمایه‌گذاران جسور حمایت شونددر ادامه مراسم دکتر مصطفی بغدادی مدیر توسعه اکوسیستم صندوق نوآوری‌وشکوفایی با اشاره به تفاوت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها گفت: باید به موضوع نوآوران حوزه معدن در دو بخش نگاه کنیم؛ بخش اول شرکت‌های دانش‌‌بنیان و بخش دوم استارت‌آپ‌ها هستند. وی ادامه داد: شرکت‌های دانش‌بنیان ملاک و معیارهای معاونت‌علمی ریاست‌جمهوری را دارند. مجموعه‌های استارت‌آپی هم دارای ویژگی‌ها و موقعیت‌های خاصی هستند که از سوی نهادهای دولتی و حتی خصوصی حمایت می‌شوند. 

این دو گروه دارای فصل مشترکی هم هستند. وی در ادامه افزود: تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان به طور خاص و مستقیم با صندوق نوآوری و شکوفایی است. البته معاونت‌علمی و سایر ارگان‌ها هم در این موضوع نقش دارند، اما تامین مالی اصلی آنها بر عهده صندوق نوآوری و شکوفایی است. وی با اشاره به اینکه در صندوق نوآوری و شکوفایی بیش از ۷۰ نوع سرویس مختلف برای تامین مالی وجود دارد، عنوان کرد: یکی از این بخش‌ها سرویس‌های توانمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان است. البته همچنان خدماتی را صورت بلاعوض تامین مالی می‌کنیم. این خدمات بیشتر به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شوند.

دکتر بغدادی در ادامه گفت: انواع سرمایه‌گذاری‌ها، انواع تسهیلات و ضمانتنامه‌ها که در ظرفیت‌های تامین مالی قرار می‌گیرد؛ در صندوق نوآوری و شکوفایی برای مجموعه‌های دانش‌بنیان موجود است. وی افزود: به صورت کلی‌وعمومی برای مجموعه‌های دانش‌بنیان مباحث تامین مالی تسهیل شده است. اگر شرایط اولیه برای کسب‌وکار وجود داشته باشد و شرکت‌ها بدانند که برای چه نوع سرویسی اقدام کنند؟ تسهیلات لازم از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی در اختیار آنها قرار می‌گیرد و این شرکت‌ها وارد فضای تامین مالی می‌شوند.

مدیر توسعه اکوسیستم صندوق نوآوری و شکوفایی تصریح کرد: استارت‌آپ‌ها در صندوق نوآوری و شکوفایی مانند شرکت‌های دانش‌بنیان دسته‌بندی نشده‌اند. فعالیت صندوق نوآوری و شکوفایی بیشتر به واسطه قانون بالادستی محدود به شرکت‌های دانش‌بنیان است.وی در ادامه با اشاره به اینکه مجموعه‌های غیر دانش‌بنیان مانند استارت‌آپ‌ها و … معمولا شامل برچسب‌های دانش‌‌بنیانی معاونت علمی نمی‌شوند، تصریح کرد: البته در صندوق نوآوری و شکوفایی برنامه‌های حمایتی برای آنها در نظر گرفته می‌شود.

این برنامه‌ها در قالب ‌ سرمایه‌گذاری‌ها برای تامین مالی استارت‌آپ‌ها اتفاق افتاده است.وی در ادامه افزود: مجموعه‌ای از رویدادهای به هم‌رسانی را داشته‌ایم و شبکه‌ای از عاملین  سرمایه‌گذاری را تقویت کرده‌ایم. این سرمایه‌گذاری‌ها در قالب صندوق‌های پژوهش فناوری و همینطور شتابدهنده‌های دانش‌بنیان که عامل سرمایه‌گذاری ما شده‌اند؛ صورت گرفته است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: مجموعه‌های نوپا و کسب‌وکارهای فناور نوپا اصلا نباید به فکر وام و تسهیلات باشند. وام بانکی برای آنها مانند سمی مهلک است. این مجموعه‌ها باید توسط فرشتگان سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر حمایت شوند. چون شانس از بین رفتن و به نتیجه نرسیدن آنها بسیار بالا استغ در نتیجه وام بانکی یک بار سنگین دیگر بر دوش آنها می‌گذارد.

هوشمندسازی معادن کشور اهمیت ویژه‌ای در توسعه این صنعت داردمهندس جعفری مشاور پژوهشی شرکت تهیه و تولید موادمعدنی در این رویداد گفت: واقعیت این است که طی سال‌های اخیر پروژه‌های پژوهشی مهمی در حوزه معدن پیش برده شده است. موضوع هوشمندسازی معادن و اهمیت آن در شرایط کنونی این صنعت بسیار اهمیت دارد. وی در ادامه افزود: در برخی معادن کشور پروژه‌های هوشمندسازی انجام شده است. اهمیت اینترنت اشیاء و تاثیر آن در صنعت معدن برای شرکت تهیه‌وتولید بسیار پررنگ بود.

به همین دلیل پژوهش‌هایی در این زمینه انجام شده و از شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه کمک گرفته می‌شود. وی ادامه داد: در بحث استحصال موادمعدنی هم شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند توسعه‌دهنده باشند. در یک پروژه علمی موفق شدیم از باطله‌های معدنی استخراج لیتیوم را به دست آوریم. خود این موضوع تنها به کمک دانش و نخبگان علمی کشور محقق شده است.

جعفری عنوان کرد: مراکز نوآوری راه‌اندازی شده که به عنوان بازوهای تحقیقاتی عمل می‌کنند. این مراکز به کمک نخبگان و نوآورانی که در اکوسیستم نوآوری معدن و صنایع‌معدنی فعالیت می‌کنند؛ می‌توانند زمینه‌ساز رشد این صنعت و حرکت به سمت نسل چهارمی شدن معادن شوند. وی در پایان خاطر نشان کرد: موضوع پژوهش یکی از موارد مهم و حیاتی است که بر روی آن تاکید ویژه‌ای داریم و برنامه‌ریزی‌های متعددی برای کمک گرفتن از نخبگان و کمک به فناوران این حوزه داریم.

شرکت‌های دانش‌بنیان معدنی هنوز استانداردهای روشنی ندارنددکتر حمیدرضا رمضی استاد مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز در ادامه این نشست با اشاره به مهجوریت صنعت معدن و بی‌توجهی مدیران دولتی به رشد نوآوری در این صنعت گفت: متاسفانه در زمینه معدن شرکت‌های دانش‌بنیان اندکی در کشور فعالیت می‌کنند. با این حال فعالان این حوزه نتایج و دستاوردهای قابل ارائه‌ای دارند. برای مثال یک شرکت دانش‌بنیان معدنی فعالیت‌های مناسبی را در خصوص ژئوفیزیک و اکتشافات معدنی انجام داده است.

وی فعالیت دانشجویان در عرصه دانش‌بنیان را غنیمت شمرد و افزود: با توجه به اینکه ذخایر معدنی به سمت عمیق‌تر شدن حرکت می‌کنند؛ بنابراین بیش از هر زمان دیگری نیاز به استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین تکنولوژی‌های روز دنیا داریم. لازم است شرکت‌های دانش‌بنیان علاوه بر تمرکز بر کالاهای تولیدی؛ بر توسعه فناوری و فرآیندهای علمی نیز توجه داشته باشند.

 این استاد دانشگاه در خصوص علل کمبود فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بخش معدن و صنایع‌معدنی گفت: یکی از دلایل اصلی این معضل عدم ارتباط دانشگاه و صنعت در کشور است؛ بنابراین لازم است تمامی فعالان صنعت‌ومعدن ارتباط خود را بخش علمی دانشگاه‌ها بازنگری کنند. از ریشه‌های این مشکل می‌توان به تعویض بیش از حد مدیران و عدم برنامه‌ریزی بلندمدت در این عرصه اشاره کرد.

 وی در پایان خاطرنشان کرد: در بخش‌های مختلف صنایع‌‌معدنی استانداردهایی تبیین شد، اما در بحث شرکت‌های دانش‌بنیان هنوز استانداردهای روشنی تنظیم نشده است؛ به همین دلیل شرکت‌ها دچار سردرگمی هستند. با ایجاد مسیر روشن و استانداردهای صحیح می‌توان فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در صنایع‌ومعادن را افزایش داد.معدنکاری در کشورمان علیرغم پیشینه تاریخی؛ صنعتی جوان استدر ادامه این نشست سجاد غرقی نائب‌‌رئیس کمیسیون صنایع‌ومعادن اتاق بازرگانی گفت: امروزه استفاده از محاسبات و علوم دانشگاهی به صنعت گران کشور کمک شایان توجهی کرده است و بازدهی بالایی برای تولیدکنندگان به همراه داشت؛ بنابراین معدنکاران در هر رده از ارتباط دانشگاه و معادن استقبال زیادی خواهند داشت.

غرقی اضافه کرد: معدنکاری در کشورمان علیرغم پیشینه تاریخی؛ صنعتی جوان محسوب می‌شود. جامعه متخصصان معدنی در کشورمان تا یک دهه گذشته بسیار محدود بود؛ در حالی که امروز شاهد افزایش تعداد دانش‌پژوهان این عرصه هستیم؛ بنابراین شرکت‌های دانش‌بنیان معدنی می‌توانند با کاهش فاصله بین دانشگاه و معدن در اکتشاف و مباحث ژئوفیزیکی تاثیر به سزایی داشته باشند.

این فعال اقتصادی با اشاره به روند رشد معادن کشور گفت: علاوه بر تسهیل راه‌های ارتباط معادن و دانشگاه موارد مهم دیگر نیز در پیشرفت بخش معادن تاثیرگذار خواهند بود. برای مثال میزان تولید سنگ‌‌آهن در سال 83 ؛ 8 میلیون تن گزارش شده بود و این میزان تولید تا سال 93 به 75 میلیون تن افزایش یافت. وی افزود: توسعه صنایع در کشور چین و افزایش تقاضا برای فولاد، تصویب قانون‌های سرمایه‌ای در کشور و تغییرات ارزی عواملی بود که میزان تولید سنگ‌آهن و فولاد را به صورت چشمگیری افزایش داد و ارزآوری مناسبی را برای کشور به ارمغان آورد. بنابر تجربیات گذشته اگر بتوانیم سینگال‌های مناسبی را برای بازاریابی ایجاد کنیم؛ می‌توانیم شاهد پیشرفت معادن نیز باشیم .

غرقی با تاکید بر لزوم استفاده از فناوری‌های پیشرفته در صنعت معدن تصریح کرد: امروزه معدنکاری هوشمند و دیجیتال نقش مؤثر خود در معادن بزرگ مقیاس‌ومتوسط نشان داده است. پیشرفت‌های سریع در نوآوری‌های تکنولوژی از قبیل اتوماسیون، دیجیتال‌سازی و الکترونیک، تاثیر قابل‌توجهی در معدنکاری گذاشته است. وی تاکید کرد: در تولید محصولات معدنی استفاده از فناوری می‌تواند بهره‌وری را بالا ببرد؛ حتی می‌تواند ضایعات را کاهش دهد و هم اینکه در زمان استخراج تاثیرگذار بوده و زمان را کوتاه‌تر کند.

در پایان این جلسه مطرح شد: متاسفانه برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان از نیاز بخش معدن اطلاعات کافی و لازم ندارند و برای صاحبان ایده هنوز مسأله مشخص نیست. در واقع برای اینکه ایده را چگونه تجاری و تبدیل به کسب‌وکار کنند؛ ضعف دارند. بنابراین لازم است هم بخش معادن و هم دانشگاهیان برای همکاری برنامه‌ریزی لازم را داشته باشند.گفتنی است در پایان این رویداد با توجه به اهداف مهم کانی‌شو در زمینه رشد و تسهیل شرایط تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان حوزه معدن و صنایع‌معدنی مراسم انعقاد تفاهمنامه‌های همکاری میان شرکت‌های معدنی با تیم‌های فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار شد.