شرکت پتروشیمی نوری(برزویه) به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکننده‌های محصولات آروماتیکی در جهان با ظرفیت اسمی ۵/۴ میلیون تن در سال به صورت رسمی در تیرماه ۱۳۸۶ افتتاح شده و در سال ۱۳۹۸ با عرضه سهام خود به عموم مردم، فعالیت خود را در بورس تهران آغاز کرد.

به گزارش اقتصاد ملت و به نقل از روابط عمومی شرکت پتروشیمی نوری؛ عنوان اولیه شرکت، پتروشیمی برزویه بوده است که در سال ۱۳۸۷ بر اساس مصوبه مجمع عمومی فوق‌العاده به “پتروشیمی نوری” تغییر یافت. این شرکت با توجه به سهم حدود ۲۱ درصدی از فروش کل مجموعه شرکت پتروشیمی خلیج‌فارس به‌عنوان یکی از وزنه‌های مهم در عرصه تولید محصولات پتروشیمی در شرکت پتروشیمی خلیج فارس می‌باشد.

مجتمع پتروشیمى نورى با ظرفیت تولید ۷۵۰ هزار تن پارازایلین در سال ، یکى از بزرگ‌ترین مجتمع‌هاى تولید مواد آروماتیک در جهان مى‌باشد. از مهم‌ترین رقباى نورى مى‌توان به “شرکت‌ سانگ‌یانگ کره‎‌جنوبى” با ظرفیت تولید ۶۰۰ هزار تن در سال و “شرکت تولید مواد آروماتیک کویت (KARO)” با ظرفیت تولید ۸۲۰ هزار تن در سال از این محصول، اشاره نمود.

پیشنهادی می‌شود قبل از مطالعه این مقاله و برای آشنایی بیشتر با صنعت آروماتیک روی لینک مقابل کلیک نمایید “آشنایی با صنعت پتروشیمی(آروماتیک‌‌سازها)”

مالکیت شرکتی نوری

شرکت سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس با دارا بودن حدود ۶۹ درصد از سهام نوری، سهامدار عمده این شرکت به شمار می‌رود و دو شرکت تاصیکو و وصندوق از سایر سهامداران این شرکت هستند. باتوجه به مالکیت شرکتی رسم شده در نمودار بالا، ذینفع اصلی شرکت پتروشیمی نوری با حدود ۸۹ درصد از سهام این شرکت، “دولت جمهوری اسلامی ایران” است.

فرآیند تولید نوری

در شماتیک زیر فرآیند خرید، تولید و فروش محصولات و مواد‌ اولیه پتروشیمی نوری ترسیم شده است.

شروع عملیات نوری با خرید میعانات گازی و بنزین پیرولیز آغاز می گردد و در ادامه فرآیند‌هایی روی این مواد انجام می‌شود تا به محصولاتی نظیر، آروماتیک‌ها و سوخت‌ها تبدیل شوند. نوری دارای حدود ۱۳ واحد مختلف است که عملیات آن در این واحد‌ها انجام می‌شود. در ادامه به تشریح کارکرد هر کدام از این واحد‌ها خواهیم پرداخت.

واحد ۱۰۰: هیدروژناسیون بنزین پیرولیز شامل(حذف ناخالصی‌ها مانند ترکیبات نیتروژنه، گوگرد‌دار و الفین توسط واکنش‌های کاتالیستی)

واحد ۲۰۰ : آماده‌سازی میعانات گازی(جداسازی ترکیبات سبک و سنگین از آن)

واحد ۲۵۰: شیرین‌سازی نفتا (جداسازی ترکیبات گوگرد‌دار)

واحد ۳۰۰: ریفرمینگ کاتالیستی (تبدیل ترکیبات پارافینی به ترکیبات آروماتیکی)

واحد ۳۵۰: احیاء کاتالیستهای واحد ۳۰۰

واحد ۴۰۰: جداسازی آروماتیک‌ها و تولید اورتوزایلین

واحد ۵۰۰: استخراج مخلوط بنزن و تولوئن از هیدروکربن‌های غیر آروماتیک بوسیله حلال NFM

واحد ۶۰۰: جداسازی بنزن از تولوئن و تبدیل تولوئن به بنزن

واحد ۶۵۰: تبدیل هیدروکربن‌های ۹ کربنه خروجی از واحد ۴۰۰ به مخلوط زایلین‌ها و برگشت به واحد۴۰۰

واحد ۷۰۰: جداسازی پارازایلین از مخلوط زایلین‌های خروجی از واحد ۴۰۰ بوسیله غربال‌های مولکولی

واحد ۸۰۰: غنی‌سازی کاتالیستی پارازایلین در رافینیت خروجی از واحد ۷۰۰

واحد ۹۵۰: سولفورزدایی برش سبک تولید شده در واحد ۲۰۰ ،جهت ارسال به پتروشیمی جم

واحد LTE Splitting :970

سبد محصولات پتروشیمی نوری

پنج محصول اصلی نوری شامل برش سبک و سنگین، پارازایلن، رافینیت و بنزن می باشد که به طور میانگین در سال های گذشته بیش از ۸۰ درصد وزن محصولات را تشکیل داده‌اند.

با توجه به تعداد زیاد محصولات این شرکت، برای کسب قابلیت تحلیل پذیری، بهتر است محصولات آن را به دسته‌های با ماهیت یکسان تقسیم‌بندی کنیم تا هم نوسانات تولید و فروش هر محصول طی دوره‌های مختلف کاهش یابد و هم قابلیت پیش‌بینی پذیری بیشتری داشته باشد. به این ترتیب به واسطه سطح اهمیت و ماهیت (دسته آروماتیک و سوخت) ، محصولات نوری به سه دسته تقسیم‌بندی شده است که جرئیات هر دسته در زیر مشخص شده است.

برش سبک: رافینیت، نفتای سبک، برش پنتان(c5)، گاز مایع و برش سبک

آروماتیک: بنزن، ارتوزایلن، آروماتیک سنگین، پارازایلن، ریفرمیت، رافینیت ۳(مخلوط زایلین)

برش سنگین: به دلیل اهمیت، این محصول به تنهایی در یک دسته قرار گرفته است.

همانطور که در “مقاله آروماتیک سازها” گفته شد، دسته آروماتیک‌ها از زایلن، بنزن و تولوئن‌ها تشکیل شده که ماهیت و نرخ تقریبا مشابهی دارند و همچنین برش سبک و سنگین در دسته سوخت‌ها قراردارند. لازم به ذکر است به دلیل اهمیت بالای برش سنگین، این محصول به تنهایی در یک دسته قرارگرفته است.

در نمودار بالا مقادیر تولید برحسب دسته محصولات نشان داده شده است و همانطور که مشاهده می‌شود ترکیب هر کدام از دسته‌ها طی فصول مختلف نسبتا ثابت و قابلیت پیش‌بینی پذیری دارد.

ترکیب فروش ماهانه محصولات نوری

نمودار بالا ترکیب فروش مقداری پتروشیمی نوری در بازار داخلی و صادراتی را نشان می دهد. عمده فروش برش سبک، داخلی و برش سنگین، به صورت صادراتی انجام می‌شود و دسته آروماتیک‌ نیز در سال‌های اخیر به واسطه آسیب واحد پارازایلن بوعلی، نسبتا متعادل در دو بازار داخلی و صادراتی انجام می‌شود. پیش‌بینی می‌شود پس از راه‌اندازی واحد بوعلی، طی سنوات آتی با صادرات محصول پارازایلن نوری، سهم بخش صادراتی افزایش قابل توجهی داشته باشد.

ترکیب بهای تمام شده پتروشیمی نوری

اصلی‌ترین قلم در بخش بهای‌تمام‌شده شرکت، مواد مستقیم مصرفی است و سهم بیش از ۹۰ درصدی را از کل بهای تمام شده دارد. حال در ادامه به اجزای مواد مستقیم خواهیم پرداخت ولی در همین بخش لازم به ذکر است که علت بالا بودن سربار در فصل زمستان ۱۴۰۰، رشد بالای نرخ یوتیلیتی یا هزینه انرژی شرکت بوده که به واسطه افزایش نرخ شرکت مبین که تامین کننده یوتیلیتی این شرکت می‌باشد، بوده است.

مواد‌مستقیم نیز عمدتا از میعانات‌گازی و بنزین‌پیرولیز تشکیل شده است. نوری تقریبا مساوی با تولید خود میعانات گازی از پارس جنوبی دریافت کرده و حدود ۶ درصد تولید نیز بنزین پیرولیز از پتروشیمی جم دریافت می‌کند.

پس مهم‌ترین نکته در بحث تحلیل این شرکت محاسبه نرخ خرید مواد مستقیم و به ویژه نرخ میعانات گازی است که در تحلیل این شرکت‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

نرخ خوراک مصرفی

همانطور که گفته شد،یکی از اصلی‌ترین نکات تحلیل پتروشیمی‌ها و به خصوص آروماتیک‌ها تحلیل نرخ خوراک یا نرخ میعانات گازی مصرفی است. در سال گذشته طبق ابلاغیه وزارت صمت فرمول محاسبه نرخ میعانات گازی بر حسب اعداد گزارش شده در مجله پلتس منهای ۲ دلار و منهای بتا ضربدر ۹۵% تعیین شده بود که محاسبه بتا نیز به گازوئیل ۲،۵۰۰ و ۵،۰۰۰ پی‌پی‌ام ربط داده شده بود.

در مرداد ماه ۱۴۰۱ ابلاغیه جدید برای میعانات گازی تعیین شد که تنها تفاوت آن تغییراتی در نحوه تعیین بتا بود. به این شکل که از کرک اسپرد گازوئیل به تخفیف در نرخ فروش صادرات گازی ایران( مابه‌التفاوت نرخ فروش صادراتی گاز ایران نسبت به نرخ های گزارش شده Platts) تبدیل شده بود ولی مشکل در این‌است که وزارت‌پتروشیمی نرخ‌های صادراتی را با تاخیر زیادی اعلام می‌کند. برای مثال در۶ ماهه ۱۴۰۱ برای پتروشیمی‌ها نرخ دقیقی بابت CONDENCATE ارائه نشده است. اعلام دیر هنگام بتا، سبب ایجاد ابهام در گزارشات این شرکت‌ها گردیده است و ممکن است پس از افشا توسط وزارت پتروشیمی، با تعدیل در بهای تمام شده دو شرکت نوری و بوعلی همراه باشیم.

فرمول محاسبه نرخ میعانات گازی

قیمت پایه هربشکه میعانات گازی تحویلی به شرکت‌های پالایش نفت و مجتمع‌های پتروشیمی از مبدا عسلویه طبق فرمول زیر محاسبه می‌گردد.

تبصره ۱: قیمت میعانات‌گازى پارسیان، گنگان (بندر طاهرى)، سرخون، آغار و دالان بر اساس قیمت میعانات گاز پارس‌جنوبى به علاوه ۰٫۶ دلار در هر بشکه محاسبه مى‌گردد.

تبصره ۲: قیمت نفتاى تحویلى به شرکت پتروشیمى بوعلی‌سینا در سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۰، معادل قیمت خوراک میعانات‌گازى تحویلی به شرکت های پتروشیمى نورى و بوعلی‌سینا در ماه متناظر محاسبه مى‌گردد.

تبصره ۳: قیمت هر بشکه میعانات‌گاز شرکت‌هایی که فرآورده نفتى اصلى به قیمت هاى منـدرج در این ابلاغیه از آنها دریافت مى‌گردد بر‌مبناى نشریه بین‌المللى پلتس و درصورت عدم دریافت فرآورده‌هاى مذکور، مبناى محاسبه نرخ میعانات گازى صادراتى فوب ایران است و درصورت عدم صادرات، قیمت خوراک میعانات گازى با کسر از قیمت میعانات گاز پارس‌جنوبی محاسبه شـده به شرح ذیل می‌باشد؛

نرخ‌گذاری بنزین پیرولیز دریافتی از پتروشیمی نیز بر مبنای فرمول‌ زیر توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی تعیین می‌گردد:

بنزین پیرولیز = ۰٫۹۵ × (۱۳$ – نفتا فوب خلیج فارس)

نسبت نرخ میعانات گازی پارس جنوبی به نفت برنت

برای کسب قابلیت پیش بینی پذیری در نمودار زیر رابطه نرخ میعانات گازی فوب خلیج فارس به نرخ نفت برنت در نمودار زیر نشان داده شده‌است.

قیمت میعانات گازی بر اساس میزان عرضه و تقاضای جهانی تعیین می شود. ولی تجربه نشان داده است که در اکثر مواقع بین قیمت میعانات گازی و نفت خام رابطه وجود دارد. همانطور که مشاهده می‌شود عمدتا این نسبت در محدوده ۹۰ تا ۹۵ نوسان داشته و در ادامه برای تحلیل حساسیت و برآورد سود از محدوده نوسانی ۹۰٪ برای آن استفاده کرده‌ایم.

نوری در بورس کالا

به طور کلی شرکت پتروشیمی نوری سه محصول ارتوزایلن، پارازایلن و آروماتیک سنگین خود را در بورس کالا عرضه می نماید. عرضه پارازایلن نسبت به کل فروش بسیار ناچیز بوده و کمتر از یک درصد کل فروش را شامل شده درحالی که این شرکت به طور میانگین حدود ۵۲ درصد از ارتوزایلن و ۱۳ درصد از آروماتیک سنگین خود را در بورس کالا عرضه کرده است.

طرح شیرین‌سازی برش‌‌سبک

در این طرح برش‌سنگین تولیدی شرکت شیرین‌سازی می‌شود. هدف از اجرای این طرح تولید برش‌سنگین با گوگرد پایین‌تر مطابق استانداردهای روز دنیا و همچنین تولید محصول با ارزش افزوده بالاتری به نام نرمال پارافین سبک و سنگین به ترتیب با ظرفیت ۱۸۸ و ۱۲۸ هزار تن می‌باشد، در کنار آن محصولات جانبی اعم از سوخت جت، حلال سبک Heavy Cut نیز تولید میگردد. مطابق برنامه‌ریزی‌ها طرح در ابتدای سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری می‌رسد. هزینه برآوردی آن ۴۳ میلیون یورو ارزی و ۲،۸۳۹ میلیارد‌‌ ریال برآورد شده‌است. پیشرفت طرح تا هم‌اکنون ۱۴/۳۵ درصد بوده است.

با توجه به اینکه نرخ این محصول براساس شاخص قیمت گازوییل که با درصد گوگردهای متفاوت ارائه می‌شود تعیین میگردد، با این طرح میزان گوگرد برش سنگین تا سطح ۱۰ppm کاهش می‌یابد.

لازم به ذکر است که این پروژه کاهش گوگرد برش سنگین شرکت، لزوما برای سودآوری نبوده و چون اقدامات زیست محیطی زیادی در کشورها در حال انجام است، ممکن بود طی سال‌های آتی برای محصول برش سنگین فعلی نوری(به دلیل داشتن سطح گوگرد بالا) مشتری‌ای وجود نداشته باشد.

پتروشیمی هنگام

پتروشیمی نوری بیش از ۹۹ درصد مالکیت پتروشیمی هنگام را دارا می باشد. هنگام در دو فاز یک و دو تعریف شده است، فاز یک شامل واحد آمونیاک است و طبق آخرین برآوردها پیش‌بینی می‌شود در آذر ماه ۱۴۰۱ به بهره‌برداری برسد. فاز دو نیز شامل واحد اوره‌ است که تاریخ بهره‌برداری آن دی ماه سال ۱۴۰۲ پیش‌بینی می گردد و تا کنون ۶۷٫۸۸ درصد پیشرفت داشته است. بر اساس آخرین گزارش توجیهی پروژه که در شهریورماه ۱۳۹۸ مورد بازنگری قرار گرفته، مبلغ برآوردی کل پروژه ۵۳۸ میلیون یورو پیش‌بینی شده‌است. البته با توجه به سرمایه گذاری ریالی و دلاری طی سال‌های مختلف، مبلغ کل سرمایه گذاری حدود یک میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

شایان ذکر است ظرفیت واحد آمونیاک برابر ۷۲۵ هزار تن و واحد اوره ۱،۰۷۵ هزار تن است.

نکات خاص پتروشیمی نوری

ذخیره ارزش افزوده

شرکت بابت قرارگیری در منطقه اقتصادی ویژه، تا ۱۳ دی ماه سال قبل از جهت ارزش‌افزوده معاف بوده و پس از آن این معافیت به اتمام رسیده است. حال داستان ذخیره ارزش افزوده چیست:

فرض کنید شرکت ۱۰۰ ریال خوراک می گیرد و از این محل باید ۹ ریال ارزش افزوده پرداخت نماید. ولی از آن جایی که ۵۰% محصول داخلی است، پس درکل ۴٫۵ ریال مازاد پرداختی خواهد داشت. شرکت بابت این موضوع مجبور به ذخیره‌گیری است ولی ظاهرا قانون در این باره زیاد شفاف نیست و از این جهت برای شرکت ریسک وجود دارد.

تجدید ارزیابی دارایی ها

طبق صحبت‌های مدیرعامل در مجمع، فعلا قصد افزایش سرمایه وجود ندارد. زیرا با توجه به این که هنوز اسناد مالکیت شرکت‌های پتروشیمی منتقل نشده، پس امکان افزایش سرمایه از محل زمین نیست. از سایر محل‌ها هم به علت هزینه استهلاک بالا، افزایش سرمایه منطقی به نظر نمی‌‌رسد.

مشکل سبک شدن خوراک پس از حدود ۵ سال

چاه‌های نفتی و گازی طبیعتشان بدین شکل است که به مرور سبک می شوند. نوری پیش‌بینی کرده که خوراک دریافتی از پارس جنوبی حدود ۵ یا ۶ سال بعد سبک شود. این باعث می‌شود که برش‌سنگین شرکت کم شود و به برش سبک آن افزوده شود، لازم به ذکر است بازار نیز کشش زیادی برای خرید برش سبک ندارد.

البته برنامه‌ریزی‌هایی نیز درحال انجام است تا از این محل آسیبی شرکت را تهدید نکند. به عنوان مثال تهیه زیرساخت‌هایی توسط شرکت که در صورت عدم امکان تهیه خوراک با خط لوله از پارس جنوبی، با کشتی خوراک را از جاهای دیگری تهیه نماید.

مشکل افتتاح واحد پارازایلین بوعلی

پس از آسیب دیدن واحد پارازایلین بوعلی در سال ۹۵، تامین پارازایلین تندگویان توسط نوری انجام می‌شود. پیش‌بینی می‌شود ظرف یک الی دو ماه آینده واحد پارازایلین نوری به مدار تولید بازگردد که به طبع به واسطه نزدیکی به تندگویان، بازار هدف نوری از دست رفته و این شرکت همانند سال‌های قبل رو به صادرات خواهد آورد. این عامل ممکن است نرخ فروش را افزایش داده و به طبع هزینه لجستیک را افزایش خواهد داد. البته به صورت دقیق نمی‌توان درمورد آن اظهار نظر کرد و باید دید تا شرکت توان صادرات به کشورهایی نظیر چین که بیشترین تقاضارا برای این محصول دارند را خواهد داشت.

سایر نکات

نوری ۹۹ هزار تن گازوییل به شرکت پالایش و پخش فروخته که قرار است در سال جاری با خوراک تهاتر شود.

افزایش نرخ یوتیلیتی در سال ۱۴۰۰، باعث کاهش ۱۶۰ تومانی سود هر سهم شرکت شده است.

چگالی میعانات گازی پارس جنوبی۷۴۰ کیلوگرم بر متر مکعب است. (برای تبدیل بشکه).

تسهیلات ۴ همتی اخذ شده در سال گذشته برای تامین خوراک و پرداخت سود سهامدار عمده بوده که نیمی از آن در تیر امسال و نیمی دیگر در دی ماه سال جاری تسویه خواهد‌ شد.

شرکت نوری میعانات‌گازی را با خط لوله منتقل می‌کند درحالی که حمل میعانات گازی شرکت بوعلی با کشتی است. پس از این رو حدود ۱۰% اختلاف در نرخ خوراک این دو شرکت وجود دارد.

شرکت در سال گذشته علی‌رغم اورهال ۴۵ روزه در ۱۰۳% ظرفیت تولید داشته و در سال ۱۳۹۹ در ۱۰۸% ظرفیت تولید ثبت کرده است.

شرکت نوری نشان برگزیده سبز از سازمان حفاظت محیط زیست اخذ کرده است. درصورتی که آلاینده بود باید سالی حدود ۷۵۰میلیارد تومان(۱% فروش) عوارض پرداخت می‌کرد.