هر چند عمر فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران به بیش از نیم قرن می‌رسد و این بخش مهم از خرده فروشی در فواصل مختلف زمانی نقش‌هایی در اقتصاد خانوار – صنعت کشور ایفا کرده است اما گسترش و شیوع ویروس کرونا و در کنار آن شرایط نامساعد اقتصادی بیش از پیش بر اهمیت و نقش آنها افزوده است. نقشی که به نظر می‌رسد هیچ یک از بخش‌های دیگر توان ایفای آن را ندارند.

به گزارش اقتصاد ملت ؛ سال‌های سال که مردم جسته گریخته با فروشگاه‌های زنجیره‌ای با نام های گوناگون آشنا بودند. اما آنچه که آنها از این فروشگاه دریافت می‌کردند، چندان تفاوتی با فروشگاه سنتی نداشت. بعضا برخی از این فروشگاه‌ها صنفی و یا مربوط به نهاد و سازمانی خاص بودند که تنها به اعضای خود سرویس و خدمات ارائه می‌کردند.

فروشگاه زنجیره‌ای ؛یک تیر و چند نشان در این میان سایر افراد جامعه توان برخورداری از این گونه سرویس‌ها را نداشتند. اما آنچه طی سال‌های اخیر رخ داده است باعث شده است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای نه تنها به بخش مهمی از زندگی خانوار دربیاید بلکه در اولین قدم واسطه‌ها و دلال‌ها از این چرخه حذف شوند. به بیان ساده اولین قدم فروشگاه‌های زنجیره‌ای یک تیر و چند نشان بوده است.

نشان اول ؛حذف واسطه‌ها:این فروشگاه‌ها با شناسایی بخش اصلی تولید و ارتباط مستقیم با آنان، بدون واسطه اقدام به خرید مواد و اقلام تولید شده کرده و آن را مستقیم به چرخه تولید تزریق می‌کنند.
نشان دوم؛ حفظ سود تولید کننده: در بسیاری از خریدهای واسطه‌ای، تولید کننده به دلیل عدم آشنایی با سازوکار بازار و خرید و فروش راهی جز تسلیم شدن به قیمت پیشنهادی دلال‌ها نداشتند. این بخش نیز با افزایش سودهای آنچنانی کالا و اقلام مختلف را به فروش می‌رساندند. ولی اکنون با خرید مستقیم و بی واسطه، این فرصت سیاه از آنان گرفته شده و به طور عادلانه بین تولید کننده و مصرف کننده تقسیم می‌شود.

نشان سوم؛کاهش قیمت تمام شده: یکی دیگر از فواید فروشگاه‌های زنجیره‌ای کاهش قیمت برای مصرف کننده است. در واقع با خرید مناسبی که انجام می‌دهند، کالاها برای رسیدن به دست مصرف کنندگان مسیری کوتاه را طی می‌کنند. این کوتاه شدن مسیر، معنی دیگری نیز دارد که آن کاهش بهای تمام شده است. مساله‌ای که در شرایط تورمی این روزهای کشور می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد خانوارها برای مدیریت هزینه کند.

نشان چهارم؛رعایت بهداشت: از دیگر مزایای فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌توان به نگهداری مواد و کالاهای مصرفی مردم در شرایط مساعد بهداشتی و استاندارد اشاره کرد. بسیاری از فروشگاه‌های سنتی، به دلیل ساختاری که در آن فضا مشغول به کار هستند همچنان به همان روش‌های قدیمی کسب و کار خود را مدیریت می‌کنند. هر چند با گذشت زمان شکل و شمایل ظاهری مغازه، قفسه بندی و یخچال‌های آنان نیز تغییر کرده اما روش استفاده همان است که بود. از جمله نگهداری در شرایط نامساعد انبارها و مغازه‌ها و رها کردن زیر نور مستقیم آفتاب و یا گرد و خاک. اما بر خلاف آنها فروشگاه‌های زنجیره‌ای به شدت بر این نکات حساس بوده و به عنوان مثال در یخچالی که لبنیات نگهداری می‌شود به هیچ عنوان مواد پروتئینی دیده نمی‌شود چرا که هر کدام شرایط متفاوتی برای ماندگاری دارند. از سوی دیگر انبارهای این فروشگاه‌ها به بخش‌های مختلف تقسیم و هر کدام برای کالاهایی متفاوت در نظر گرفته شده‌اند.

نشان پنجم؛ اطمینان از کیفیت و قیمت : از دیگر مزایای متفاوت فروشگاه‌های زنجیره‌ای با سنتی، استانداردهای کیفیتی و قیمتی است. در واقع نمی توان در دو فروشگاه از یک برند قیمت‌های متفاوتی دید. یعنی اولین قدم تضمین کیفیت است. این یک مساله بسیار مهم تلقی می‌شود چرا که به نوبه خود می‌تواند باعث خارج شدن از دایره انتخاب مشتریان شود. قیمت نیز یکی دیگر از ابزارهای مهم برای این فروشگاه‌ها و همچنین مردم به شمار می‌آید.اما ارزانی و یا تخفیف محور بودن در این فروشگاه‌ها به منزله عدم کیفیت نیست، بلکه ریشه در همان خرید مستقیم دارد.

نشان ششم، امکان عودت کالا: بسیار پیش آمده است که خریدار پس از خرید اقدام به عودت کالا کرده است. اما به دلایل مختلف این امکان در فروشگاه‌های سنتی بسیار ناچیز است ولی بر خلاف آن اگر کالای خریداری شده از سوی خریدار معیوب نشده باشد به راحتی قابل عودت است یعنی اگر اشکال از فروشنده باشد که به سرعت مورد بررسی و از توزیع مجدد کالای معیوب جلوگیری می‌شود. این مرحله از توزیع شروع و تا تولید هم پیش می‌رود. اگر هم نظر خریدار عوض شده باشد باز هم امکان عودت وجود دارد. بنابراین بسیاری از امکاناتی که در فروشگاه‌های سنتی نمی‌توان به آنها دسترسی داشت به راحتی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای قابل تحقق است.

نشان هفتم؛ آشنایی مصرف کننده با حقوق خود: فروشگاه‌های زنجیره‌ای غیر از اصول اقتصادی مدرنی که برای توسعه و حفظ کسب و کار خود نیاز دارد، در بخش‌های دیگر نیز اقداماتی انجام داده است که شان و ارزش مشتریان را به آنان یادآوری می‌کند. در واقع با ظهور فروشگاه‌های زنجیره‌ای مدرن است که بسیاری از مصرف کنندگان متوجه شده‌اند که نقش آنها و فروشگاه در برابر هم متقابل و به هم پیوسته است. یکی از اصلی ترین امکانات، احترام به مشتری و فراهم کردن شرایط رفاهی آنان برای خرید است. صرفه جویی در انرژی و زمان، عدم اتلاف وقت به سبب وجود طیف وسیعی از کالاها در یک مکان، فراهم بودن امکانات رفاهی مثل سبدهای خرید، تهویه مطبوع فروشگاه و … از اقداماتی است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای مشتریان خود انجام می‌دهند.

نشان هشتم؛ آموزش و تخصص و جذب نیروی کار: فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم مانند بسیاری از اقتصادهای توسعه یافته، فروش و مباحث مربوط به آن را به صورت علمی دنبال می‌کنند. بنابراین برای اینکه بتوانند کار خود را مبتنی بر اصول علمی و روز دنیا پیش ببرند باید نیروی کار متخصص تربیت کنند. بنابراین آموزش به یکی از ارکان اصلی تبدیل شده است. به بیان دیگر توسعه و گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای از یک سو نیاز به نیروی کار و از سوی دیگر نیاز به تخصص را بیشتر کرده است.

البته درباره هریک از مزایای اشاره شده می‌توان به طور مبسوط و دقیق نیز نوشت اما همین اشاره‌ها نیز کافی است تا نقش و اهمیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای در شرایط فعلی و اثر گذاری آن در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور نمایان شود.