مرتضی محمدی کارشناس روابط‌عمومی و رسانه
تصور کنید در دهه 60 شمسی هستیم؟ دهه‌‌ای که هنوز از لوازم‌‌الکترونیک با آرم سیب گاز زده (apple) خبری نیست؛ زمانی که «مارک زاکربرگ» مالک شرکت‌‌های بزرگ فیس‌بوک، اینستاگرام و واتساپ، کودکی بیش نیست. به یاد دارید برای برقراری ارتباط با دیگران در فواصل دور چه کارهایی انجام می‌دادیم؟ارسال نامه از طریق پست؟ ارتباط تلفنی؟احتمالا تلگراف؟… آیا به ارتباط از طریق موبایل با استفاده از اپلیکیشنهای امروزی بر بستر اینترنت فکر می‌کردیم؟
برگردیم به زمان حال.آیا می‌توان زندگی بدون اینترنت را تصور کرد؟ اگر فقط دقایقی موبایل خود را در اختیار نداشته باشید؛ چه حالی می‌شوید؟ آیا بدون اپلیکیشنهای مسیریاب می‌توانیم به راحتی به آدرس جدیدی برویم؟لزوم زندگی در عصر جدید استفاده از فناوریهای نوین ارتباطی است و بدون شک به دلیل هجوم و سیل پیشرفت تکنولوژی در آینده‌ای نه چندان دور اتفاق‌هایی خواهد افتاد که تصور آن برای ذهن ما حداقل در این زمان؛ غیرممکن است.
مقدمه‌ای که گفته شد لزوم و اهمیت استفاده از فناوریهای دیجیتالی در زندگی روزمره انسان‌‌ها را نشان می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با این موارد؛ مطالعه و تدریس فناوریهای نوین دیجیتالی اجتناب‌ناپذیر است که در این گزارش از عنوان تحول دیجیتال (Digital Transformation) از آن یاد خواهیم کرد. امروز می‌‌خواهیم با یکی از پایه‌‌های تحول دیجیتال تحت‌‌عنوان «سواد دیجیتال» آشنا شویم.
به مهارت‌هایی که افراد را برای استفاده مؤثر از فضای دیجیتال آماده ساخته و به آنها فرهنگ استفاده از رسانه‌ها را نشان می‌دهد؛ «سواد رسانه‌ای» می‌گویند.
به تعبیری دیگر سواد دیجیتال دانش، مهارت و عملکردهای مورد استفاده در طیف گسترده‌ای از دستگاه‌های دیجیتال متصل به شبکه و اینترنت است. در حقیقت یک فرد با سواد دیجیتالی توانایی استفاده از اینترنت و شرکت در گروه‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی را داراست.
اگر بخواهیم منشأ تاریخی این واژه را بررسی کنیم؛ باید بگوییم برای نخستین‌بار این واژه را پاول گلیستر در کتابش به نام سواد دیجیتال که در سال ۱۹۹۱ منتشر شد؛ به کار برد و به ساده‌ترین شکل آن را «سواد لازم برای عصر دیجیتال» تعریف کرد، اما سواد دیجیتال مفهومی ثابت نیست؛ همانطور که فناوری اطلاعات‌‌وارتباطات روز به روز تغییر می‌کند، سواد دیجیتال همواره پویا و در حال توسعه است.
جنبه اصلی سواد دیجیتالی کلمه پرمفهوم و پرطیف ارتباطات است. هنگام برقراری ارتباط در محیط‌‌‌های مجازی، توانایی بیان صریح ایده‌های خود، پرسیدن سؤالات مربوطه، حفظ احترام و ایجاد اعتماد به همان اندازه مهم است که هنگام برقراری ارتباط بین افراد است.
شما همچنین نیاز به مهارتهای عملی در استفاده از تکنولوژی برای دسترسی، مدیریت، دستکاری و یا ایجاد اطلاعات به روش‌های اخلاقی و پایدار دارید.
این یک روند یادگیری مداوم به دلیل برنامه‌ها و به روزرسانی‌های جدید است، اما اگر زندگی دیجیتالی خود را به طور منظم پیش ببرید؛ حتی آینده خود شما نیز از شما تشکر خواهد کرد.
سواد دیجیتال در هر حال، امروزه و در آینده و در دنیای حرفهای اهمیت پیدا خواهد کرد. در محیط کار شما باید با محیط دیجیتال در ارتباط باشید.
همچنین از اطلاعات به بهترین نحو استفاده کنید و ایده‌‌ها و محصولات جدیدی را با همکاری با محیط دیجیتالی خلق کنید.
از همه مهمتر باید هویت دیجیتالی و رفاه خود را با به روز شدن دنیای دیجیتال همگام کنید.
چرا سـواد دیجیتال اهمیت دارد؟
برخی سواد رایانه‌‌ای که در حقیقت توانایی شخص در انجام اعمال اصلی و پایه با رایانه است را برای پیشرفت در جامعه اطلاعاتی کافی می‌دانند؛ در حالی که این توانایی‌‌ها صرفا به فرد در راستا یادگیری سواد دیجیتالی که همان سواد موردنیاز در جامعه اطلاعاتی است؛ کمک خواهد کرد.
سواد دیجیتالی لازمه یادگیری مجموعه مهارتهای خاصی است که در طبیعت خود میان رشته‌ای از «اطلاعات، رسانه و تکنولوژی»، «مهارتهای یادگیری و نوآوری» و «مهارتهای زندگی و حرفهای» به عنوان سه مجموعه مهارت هستند.
سواد دیجیتال فقط به فناوری یا ابزارهای دیجیتال مربوط نمی‌شود؛ زیرا درک موضوعات اجتماعی‌وفرهنگی، تفکر انتقادی و خلاق بودن؛ مهارت‌هایی است که افراد باید هنگام کار با هر ابزاری از آنها بهره‌مند باشند.
برخی از مردم در استفاده از کامپیوتر یا نرم‌افزارهای خاص مهارت کافی دارند، اما سواد دیجیتال چیزی بیش از این مهارت‌هاست و در برگیرنده مشارکت، امنیت و ارتباط به شکل مؤثر است.اینکه از نظر دیجیتالی با سواد باشیم؛ به این معنی است که دقیق بدانیم چه زمانی و چرا فناوریهای دیجیتالی مناسب‌اند و چگونه به انجام كارها کمک می‌کنند و چه زمانی اینگونه نیستند.
همچنین سواد دیجیتال داشتن به این معنی است که به دامنه گسترده‌ای از تکنیک‌ها و منابع فرهنگی که به استفاده از ابزار دیجیتال کمک می‌کند؛ دسترسی داشته باشیم.
ارتقاء سواد دیجیتالی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش آسیب‌ها و همچنین افزایش نوآوری و خلاقیت و در نتیجه تولید دانش ایفا کند. این آموزش‌ها باید به دنبال تقویت استفاده هوشمندانه و آگاهانه از اطلاعات موجود در فضاهای مجازی باشند.
سواد دیجیتال چه کاربردی دارد؟
سواد دیجیتال برای تثبیت و حضور شما در دنیای مدرن مهم است. عدم‌توانایی استفاده از فناوریهای دیجیتال به این معنی است که بسیاری از کارها را نمی‌توانید به سادگی انجام دهید. در واقع سواد دیجیتال دسترسی شما به خیلی از کارها و یا همان کارایی شما را بالا می‌برد. اگر بتوانید از کارایی خود در محیطی مناسب به خوبی استفاده کنید؛ زندگی خود را بهبود خواهید بخشید.
کاربرد سواد دیجیتال محدود نیست. شما با داشتن سواد دیجیتال دستاوردهای زیادی خواهید داشت. البته که راه‌های کوچک بسیاری وجود دارد که میتوانید با یادگیری مهارت‌ها و کاربرد سواد دیجیتال زندگی خود را بهبود بخشید.
یک کاربرد سواد دیجیتال برقراری ارتباط راحت با دیگران و شبکه‌سازی است که به راحتی میتوانید آن را انجام دهید. به کمک سواد دیجیتال به راحتی میتوانید در زمان و هزینه صرفه‌جویی کنید. به عنوان مثال در چه دوره‌ای رزرو یک تور و سفر به آسانی امروز بوده است؟ جواب را حتماً خودتان می‌دانید. شما به کمک سواد دیجیتال به راحتی میتوانید در این دوره زمانی که خیلی از کشورها همزمان از بیکاری و کمبود نیروی کار متخصص رنج می‌برند؛ کار خوبی پیدا کنید.
دیگر دوره اینکه رزومه خود را پرینت بگیرید و دنبال کار باشید؛ تمام شده است و باید در دنیای آنلاین برای خود شغلی دست‌وپا کنید. به روز ماندن و دانستن اینکه در دنیا چه می‌گذرد؛ خیلی مهم است. دریافت سریع اطلاعات مختلف می‌تواند زندگی شما را تغییر دهد.
یک کاربرد سواد دیجیتال این است که شما میتوانید به کمک سواد دیجیتال اطلاعات را در مقیاس جهانی دریافت و بررسی کنید. اگر یک تلفن هوشمند (اسملارت فون) دارید؛ تقریباً فرهنگ لغات (دایره المعارف) کل دنیا در دستان شماست.
فقط کافیست به کمک سواد دیجیتال از آن در راستای اهداف و چشم‌انداز زندگی حرفهای خود استفاده کنید. شما میتوانید خیلی سریع درباره به روزترین مسائل بخوانید و یاد بگیرید. این روزها «آموزش» حرف اول را می‌زند که از قضا کاربرد سواد دیجیتال نیز همین نکته است.
شما همواره و به صورت مداوم میتوانید چیزهای مختلفی یاد بگیرید و اطلاعات عمومی‌وتخصصی خود را بالاتر ببرید. اشاره کردیم که کاربرد سواد دیجیتال محدود نیست و می‌توان لیستی بلندبالا برای آن تهیه کرد.
و اما سخن پایانی اینکه:سواد دیجیتال یکی از مهمترین مسائل در دنیای حرفهای آینده است. شما در هر گام از زندگیتان قرار است به تکنولوژی و محیط دیجیتال متصل باشید؛ بنابراین بهتر است که از همین امروز سطح سواد دیجیتال خود را بالا ببرید تا از دنیای دیجیتال آینده عقب نمانید.